1. Ko’chmas mulk va unga oid tushunchalar

O‘rin bosish to‘liq kiymati (O‘BTQ) - bu o‘sha narxlarda va baxolash ob'ekti bilan bir xil foydali bo‘lgan, lekin zamonaviy andaza, dizayn va rejalashtirishga muvofik kurilgan ob'ektni kurish kiymatidir.
Amaliy nuktai nazardan baxolashni o‘tkazishda kayta tiklash to‘liq kiymatidan foydalangan afzalrok, chunki almashtirishda baxolanayotgan ob'ektdan fark kiladigan bino barpo etiladi (kinoteatrlar, dukonlarda foydalilik farkini aniklash kiyin). Nazariy jihatdan o‘rin bosish ancha afzal, chunki kurilganiga uch yildan ko‘p bo‘lgan binoni kayta tiklashni xoxlovchilar kam uchraydi. fahmli xaridor mavjud binoga vakt va qurilish xavf-xatarini xisobga olgan xolda zamonaviy andazalar bo‘yicha yangi binoni kurish summasidan ko‘p summani to‘lamasligidan kelib chikkan xisoblash mumkinki, o‘rin bosish to‘liq qiymati ko‘chmas mulk xolda qiymatining yukori chegarasi hisoblanadi.
Xarajat nuktai nazaridan yondashish kuyidagi holatlarda ullaniladi:
- agar uni qo‘llash uchun chegaralar bo‘lmasa, boshka ikki yondashuv bilan bir qatorda qiymatni yanada to‘lik yakuniy muvofiqlashtirish uchun;
- sotilmaydigan maxsus yo‘nalishdagi ob'ektlar (kamokxonalar, banklar, masjidlar) uchun;
- bunday sotuvlar bo‘lmagan, passiv bozor sharoitida;
- sugurtalash maksadlari uchun;
- bo‘sh yer uchastkalaridan eng yaxshi va eng samarali foydalanishni taxlil kilishda:
- jismoniy koldik usuli bilan yer uchastkasini baholashda;
- agar ob'ekt ta'mirlash yoki rekonstruksiyani talab kilsa, uni daromad nqtai nazaridan yondashuv bilan baxolashda;
- investisiya loyixalarida mavjud ob'ektni rekonstruksiya kilishda yoki yangi obektni kurishda:
- solik solish maksadida:
-bankdan kredit olishda;
Xarajat nuktai nazaridan yondashuvni kuyidagi hollarda kullash
mumkin emas:

• 
  tarixiy kimmatga ega bo‘lgan binolar uchun;
  
• 
  haddan ziyod eskirgan binoni baxolashda
  
• 
  yer uchastkasini mustakil baxolashning iloji bo‘lmaganda.
  

Kuchmas mulkni baxolashda xarajat nuqtai nazaridan yondashuvning algoritmi kuyidagicha:
1. Yer uchastkasi va uni obodonlashtirish ishlarining kiymati xisoblab chikiladi. Agar uchastka ijaraga olingan bo‘lsa, u holda ijara xukuklarining kiymati hisobga olinadi.
2. Kayta tiklash yoki o‘rin bosish to‘lik kiymati aniklanadi.
3. Barcha turdagi eskirish xisob-kitobi amalga oshiriladi, jismoniy, funksional, tashqi.
4. Binolar va inshootlar kiymatiga ega bo‘lish uchun KTTK (O‘BTK)dan to‘lik eskirish chikarib tashlanadi.
5. Yer uchastkasining kiymati, binolar va inshootlar kiymati xamda obodonlashtirish ishlarining kiymati jamlanadi.
Ko‘chmas mulk kiymatini baxolash amaliyotida xarajat nuktai nazaridan yondashuv tomonidan asosan ikki uslub ko‘llaniladi: kayta tiklash kiymati uslubi va urin bosish kiymati uslubi, ular ko‘chmas mulkning to‘lik kayta tiklash kiymatini yoki uning o‘rin bosish to‘lik kiymatini aniklashning turli usullari bilan fark kiladi. Shuning uchun kuyida kayta tiklash kiymati usuli batafsil ko‘rib chikiladi, o‘rin bosish kiymati usulining esa ayrim xususiyatlariga to‘xtalib o‘tamiz.