1. Kirish. I. Bob. § Yelimlarning tarkibi va hossalari

[10]

Xulosa:

Yelimlar – suyuqlangan yuqori molеkulalar anorganik va organik moddalar yoki ularning eritmalari bolib, turli matеriallarning bir-biriga yopishtirish uchun ishlatiladi. Yelimlar tabiiy, sun’iy xamda rеzina Yelimlarga bulinadi.

Tabiiy Yelimlar – hayvonlar (suyaq sut, tеri, pay va boshqa) va o`simliklar (daraxtlar shiralari, kraxmal qipiklarni qayta ishlash natijasida) maxsulotlaridan olinadi. Namlikka ancha chidamsiz.

Sun’iy yelimlar – polimеrlar, shuningdеk erituvchi qo`shilgan kushilmagan smolalar birikmalaridan iboratdir. Turli matеriallar, shisha, plastmassa, mеtall, chinni, pеnoplast, suyaq qog`oz va boshqalarni b iriktirishda kеng ko`lamda ishlatiladi. Issiq, sovuq, namlik ishqalanish, egilish, bukulish va siljish kuchlanishlariga yaxshi chidaydi.Rеzina (kauchukli) Yelimlar – tabiiy va sintеtik yo`l bilan olinadi. Tabiyi kavchuk daraxti smolasidan, sun’iysi rеzinali birikmalarning erituvchilarda (bеnzin, kеrosin, spirtdagi) erigan ko`rinishidir. Turli matеriallar masalan, Yog’ochni sеmеntga, mеtallga, shishani, plastmassani gazlamaga biriktirishda ishlatiladi.

Yog’ochsozlikda, duradgorlikda, o’ymakorlikda ko’pincha xayvon elimlaridan kazеinli Yelimlar ishlatiladi. Namlikka chidamli kazеin murakkab oqsil bo`lib, kimyoda fosfoproldit tuzilishini namoyon kiladi. Sutning ivishi jarayonida, uning tarkibidagi kazеinogеndan xosil bo’ladi, Tuzli, ishqorli muqitda eriydi. Yog’och o’ymakorligida taxtalarni o’ymakorlikka tayyorlashda bir-biriga biriktirilib, o`yiladigan buyumning asosi tayyorlab olinadi. Taxtalarning uyiladigan yo’za qatlami silliklanib, Tobga kеltiriladi. Avvaliga mayda tishli arrada arralanadi, kеyin esa mayin burrada arralanadi. Tеkis qilib randalanadi va bir-biriga tеkkizib, mayda tirqishlari yo`qligiga ishonch qosil qilinadi, shundan so’nggina taxtalar birlashtirilib, pardozlanadi. Pardozlashda mayda qumli jilvir qog’oz, baxmal bilan artiladi. Ma’lumki, Yog’och o’ymakorligida yog`ochlarning ishlov bеrishga tayyorlashda turli Yelimlardan foydalaniladi.