1. Kirish. Biokimyoning predmeti, vazifalari. Kirish

39. Fosforlanish turlari. ATF – energiyani ajralib chiqishi va iste'mol qilish bilan boradigan jarayonlarni o’zaro bog’laydigan hujayraning asosiy kimyoviy vositachisidir. ATFning energiyasi hujayrada quyidagi maqsadlarda ishlatiladi:

- biomolekulalarning sintezi uchun;

- mexanik ishni bajarish uchun (muskulning qisqarishi);

- biologik membranalar orqali gradientga qarshi moddalarni tashish uchun;

- elektr ishini – nerv impulslarini ishlab chiqarish va uzatishni bajarish uchun;

- informatsiyani aniq uzatishni ta'minlash uchun va h.k.

Odam va hayvonlar organizmida makroerg birikmalar sifatida ATFdan tashqari –kreatinfosfat, fosfoenolpiruvat, 1,3-difosfoglitserat, b-fosfoglitserat, glyukoza-1-fosfat, glyukoza-6-fosfat va boshqa nukleotidtrifosfatlar.(1kkal = 4,1868 ∙ 103J = 4,1868kj). Mushaklarimizning qisqarishi va buning hisobidan harakatlanishimiz uchun energiya zarur bo’ladi. Mazkur energiya Adenozintrifosfat (ATF) hisobidan ta'minlanadi, va odam organizmida mushaklar qisqarishi uchun kerakli yagona energiya hisoblanadi. ATF uglevod (ribozaga)ga birikkan bazadan (adenindan) iborat bo’lib, o’z navbatida unga uchta fosfat molekulasi birikkan.Fosfatlar “yuqori energiya” vositasida o’zaro birikkan bo’lib, ular bo’shaganida energiya ajralib chiqadi.Mazkur jarayon qaytar hisoblanadi, ya'ni adenozindifosfat (ADF) molekulasida uzilgan fosfat molekulasini tiklash uchun kerakli energiya bo’lganida ATF qayta sintezlanishi mumkin. Bu jarayon kreatinfosfot, yoki anaerob glikoliz va aerob jarayonlar yordamida amalga oshishi mumkin. Mushak to’qimalarida ATF saqlanishi chegaralangan bo’lib, harakatlanish uchun uning qayta sintezlanishi doimiy zaruriyat xisoblanadi. ATFning mushaklardagi miqdori 25 mmol/kg, yoki umuman 40-50 gni tashkil qiladi, va bu foydalaniladigan energiya manbai bo’lganida taxminan 2-4 sekund davomida yuqori intensiv faoliyat uchun yetarli bo’ladi. Bu katta miqdor emas, shu sababli ATF qayta sintezlanishi mashg’ulotlarni o’tkazishda, masalan sprint yugurishda yuqori ko’rsatkichlarda, va uzoq muddatli mashqlarda muvofiq ko’rsatkichlarda ta'minlashda juda muhim bo’ladi