1. Kiberxavfsizlikni fundamental terminlari



Download 73,28 Kb.
bet5/20
Sana11.04.2023
Hajmi73,28 Kb.
#927120
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20
Bog'liq
1. Kiberxavfsizlikni fundamental terminlari

maxfiyligini ta’minlash bo‘lib, uni qayta o‘zgartirish
ba’zi shaxslar (deshifrlash kalitiga ega bo‘lmagan) uchun
cheklangan bo‘ladi.
Stenanografiya – bu maxfiy xabarni soxta xabar ichiga
berkitish orqali aloqani yashirish hisoblanadi.
• Boshqa so‘z bilan aytganda steganografiyaning asosiy g‘oyasi – bu
maxfiy ma’lumotlarning mavjudligi haqidagi shubhani
oldini olish hisoblanadi.
Kriptografiyada esa jo‘natuvchi faqat ochiq matn
ko‘rinishidagi xabar yuborishi mumkin, bunda u xabarni ochiq
tarmoq (masalan, Internet) orqali uzatishdan oldin
shifrlangan matnga o‘zgartiradi. Ushbu shifrlangan xabar qabul
qiluvchiga kelganida esa yana oddiy matn ko‘rinishiga
qaytariladi.
• Umumiy holda ma’lumotni shifrlashdan asosiy maqsad
(simmetrik yoki ochiq kalitli kriptografik tizimlar asosida
farqi yo‘q) – ma’lumotni maxfiyligini qolganlardan sir
tutishdir.
8. 1. Simmetrik kalitli kriptografiya.
– Ma’lumotni shifrlashda va deshifrlashda yagona kalitdan
(simmetrik kalitdan) foydalaniladi.
– Shuning uchun ham simmetrik kalitli kriptotizimlarni – bir
kalitli kriptotizimlar ham deb yuritiladi.
– Bundan kelib chiqadiki, simmetrik kalitli shifrlash
algoritmlaridan foydalanish uchun har ikkala tomonda bir xil
kalit mavjud bo‘lishi zarur.
2. Ochiq kalitli kriptografiya
– ma’lumotni shifrlash qabul qiluvchining ochiq kaliti bilan
amalga oshirilsa, uni deshifrlash qabul qiluvchining shaxsiy
kaliti bilan amalga oshiriladi.
– Shuning uchun ham ochiq kalitli kriptotizimlarni – ikki kalitli
kriptotizimlar deb ham yuritiladi
3. Xesh funksiyalar
– Ma’lumotni xeshlash uning butunligini kafolatlash maqsadida
amalga oshirilib, agar ma’lumot uzatilish davomida o‘zgarishga
uchrasa, u holda uni aniqlash imkoni mavjud bo‘ladi.
– Xesh-funksiyalarda odatda kiruvchi ma’lumotning uzunligi
o‘zgaruvchan bo‘lib, chiqishda o‘zgarmas uzunlikdagi qiymatni
qaytaradi.
– Zamonaviy xesh funksiyalarga MD5, SHA1, SHA256, O‘z DSt
1106:2009 larni misol keltirish mumkin.
– Quyida “ℎ𝑒𝑙𝑙𝑜” xabarini turli xesh funksiyalardagi qiymatlari
keltirilgan:
• 𝑀𝐷5 ℎ𝑒𝑙𝑙𝑜 􀵌 5𝑑41402𝑎𝑏𝑐4𝑏2𝑎76𝑏9719𝑑911017𝑐592
• 𝑆𝐻𝐴1 ℎ𝑒𝑙𝑙𝑜 􀵌 𝑎𝑎𝑓4𝑐61𝑑𝑑𝑐𝑐5𝑒8𝑎2𝑑𝑎𝑏𝑒𝑑𝑒0𝑓3𝑏482𝑐𝑑9𝑎𝑒𝑎9434𝑑
• 𝑆𝐻𝐴256 ℎ𝑒𝑙𝑙𝑜 􀵌
2𝑐𝑓24𝑑𝑏𝑎5𝑓𝑏0𝑎30𝑒26𝑒83𝑏2𝑎𝑐5𝑏9𝑒29𝑒1𝑏161𝑒5𝑐1𝑓𝑎7425𝑒7304336
2938𝑏9824

Download 73,28 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish