1. Kiberxavfsizlik asoslari Kriptografiyaning asosiy tushunchalari Autentifikatsiya

Kriptografiyaning asosiy tushunchalari

Kriptologiya    - “maxfiy kodlar”ni yaratish va buzish fani  va sanati;

Kriptografiya - “maxfiy   kodlar”ni yaratish    bilan shug‘ullanadi;

Kriptotahlil - “maxfiy    kodlar”ni  buzish        bilan shug‘ullanadi;

Kripto – yuqoridagi tushunchalarga (hattoki  bundanda  ortig‘iga) sinonim bo‘lib, kontekst maʼnosiga ko‘ra  farqlanadi.

Shifr yoki kriptotizim maʼlumotni shifrlash uchun  foydalaniladi. Haqiqiy shifrlanmagan maʼlumot ochiq  matn deb atalib, shifrlashning natijasi shifrmatn  deb ataladi. Haqiqiy maʼlumotni qayta tiklash uchun  shifrmatnni deshifrlash zarur bo‘ladi. Kalit  kriptotizimni shifrlash va deshifrlash uchun sozlashda  foydalaniladi.

Simmetrik shifrlarda maʼlumotni shifrlash va  deshifrlash uchun bir xil kalitdan foydalaniladi.

Bundan tashqari ochiq kalitli (assimetrik)  kriptotizimlar mavjud bo‘lib, unda shifrlash va  deshifrlash uchun turlicha kalitlardan foydalaniladi.

Turli kalitlardan foydalanilgani bois, shifrlash  kalitini oshkor qilsa bo‘ladi va  shuni uchun ochiq  kalitni kriptotizim deb ataladi.

Ochiq kalitini kriptotizimlarda shifrlash kalitini  ochiq kaliti deb atalsa, deshifrlash kalitini shaxsiy  kalit deb ataladi.

Simmetrik kalitli kriptotizimlarda esa kalit - simmetrik kalit deb ataladi.

Shifrlash – jarayonida ham maʼlumot boshqa formatga  o‘zgartiriladi, biroq uni faqat maxsus shaxslar  (deshifrlash kalitiga ega bo‘lgan) qayta o‘zgartirishi  mumkin bo‘ladi.

Shifrlashdan asosiy maqsad maʼlumotni  maxfiyligini taʼminlash bo‘lib, uni qayta o‘zgartirish  baʼzi shaxslar (deshifrlash kalitiga ega bo‘lmagan) uchun  cheklangan bo‘ladi.