1§. Jamiyatni axborotlashtirish va kompyuterlashtirish muammolari

FSB (Front Side Bus) shinasi. Har qanday kompyuterning mikroprotsessori faqat tezkor xotiranigina o’zining qurilmasi deb tan oladi. Boshqa barcha qurilmalar (tizimli blokga o’rnatilgan bo’lsa ham) uning uchun tashqi qurilmalardir. SHuning uchun ham tezkor xotirani mikroprotsessor bilan bog’lash uchun maxsus ishlab chiqilgan bu shina - kompyuterning asosiy shinasi deyiladi.
ISA (Industry Standart Architecture) shinasi. Asosiy shinaga qo’shimcha raz’yom o’rnatishga imkon beruvchi shinadir. Bundagi qo’shimcha raz’yomga tashqi qurilmalarni (masalan, boshqa kompyuterning qattiq diskini) ulash mumkin.
Lokal shina. Zamonaviy kompyuterlarda qayta ishlanayotgan ma’lumotlar (ayniqsa multimedia ma’lumotlari) mikroprotsessorni tezkor xotira bilan juda katta tezlikda ma’lumot almashishini talab qilmoqda. SHuning uchun ham mikroprotsessorni tezkor xotira bilan bog’lovchi maxsus tezkor shina - lokal shina ishlab chiqildi.
VLB (VESA Local Bus) shinasi. Grafik ma’lumotlarni qayta ishlash jarayoning tezlashtirish maqsadida maxsus ishlab chiqarilgan va videokartani mikroprotsessor bilan bog’lovchi tezkor shina.
PCI (Peripheral Component Interconnect) shinasi. Intel kompaniyasi tomonidan 1991 yildan boshlab ishlab chiqilayotgan shina bo’lib, turli tashqi qurilmalarni (CD-ROM, skaner, audiokarta) mikroprotsessor bilan bog’lashga xizmat qiladi.
Interfeyslar (interfase) - grafik ma’lumotlarni katta tezlikda uzatishga hamda tashqi qurilmalar bilan kompyuterning o’zaro moslikda ishlashiga imkon beruvchi maxsus ishlab chiqarilgan aloqa uzatish vositalari bo’lib, 1990-yillardan boshlab qo’llanilmoqda. Hozirgi kompyuterlarda ularning ikki turi: AGP va USB interfeyslari ishlatilmoqda.
AGP (Accelarated Graphica Port) interfeysi. Grafik ma’lumotlarni uzatishga mo’ljallangan maxsus tezkor shina bo’lib, zamonaviy videokartalar aynan shu standartga mo’ljallanib chiqarilmoqda. Bu interfeysning AGP, AGPx2, AGPx4 kabi turlari ishlab chiqarilmoqda. Ularning qaysi birini tanlash tizimli platadagi chipsetning imkoniyatlariga bog’liq (masalan, Intel 820 chipseti uchun AGPx4 interfeysi mos keladi). Bu interfeys bilan asosiy shina o’rtasidagi aloqa chipsetning "shimoliy ko’priga" orqali o’rnatiladi.