1§. Jamiyatni axborotlashtirish va kompyuterlashtirish muammolari

Raz’yomlar. Kompyuterning ichki qurilmalarini, tashqi qurilmalarning kabellarini o’rnatishga mo’ljallangan uyachalar bo’lib, o’zlarining shakllari (yumoloq, to’rtburchak, trapetsiya) va kontaktli teshikchalari bilan farq qiladi. Tizimli platasining orqasida joylashgan bunday raz’yomlarning bir turi - portlar deb ham ataladi.
Slotlar. Maxsus raz’yomlar bo’lib, o’zlarining uzunliklari, kontaktlari soni va shakllari bilan bir-biridan farq qiladi. Bunday slotlarga mikroprotsessor, tezkor xotiralar, kartalar (adapterlar), shinalar va interfeyslar ulanadi.
4.3. Portlar, shinalar, interfeyslar va kartalar
4.3.1.Portlar
Portlar (ports) - tizimli blokning orqa tomoniga chiqarilgan maxsus kontaktli uyachalar bo’lib, kompyuterga turli tashqi elektron qurilmalarni ulashga xizmat qiladi. O’zlarining shakllari (to’rtburchak, trapetsiya, yumoloq) va kontaktlari soni bilan bir-biridan farq qiladi.
Zamonaviy kompyuterlarning portlari quyidagi turlarga bo’linadi: "sichqoncha" va klaviatura portlari, ketma-ket portlar, parallel portlar, o’yinlar porti, videoport, USB porti.
"Sichqoncha" porti (mouse port). Trapetsiya shaklidagi 9 kontaktli port bo’lib, unga "sichqoncha" ning simi ulanadi.
Klaviatura porti (keyboard port). Boshqa portlardan o’zining yumoloqligi bilan ajralib turadigan, ko’pincha 5 kontaktli port. Bu portga klaviatura simi ulanadi.
Ketma-ket portlar (serial ports). Trapetsiya shaklidagi ko’p kontaktli portlardir. Odatda bunday portlarning soni ikkita bo’lib, kontaktlari soniga ko’ra 9 va 25 kontaktli bo’lishi mumkin. Bunday portlarga modemlar, skanerlar, ayrim turdagi "sichqoncha"lar kabi o’nlab qurilmalarning kabellarini ulash mumkin. Ko’pincha COM portlar ham deb ataladi va COM1, COM2 kabi belgilanadi.
Hozirgi paytda kompyuterlarga quyidagi ketma-ket portlar o’rnatilgan: UART (Universal Asynchronous Rectiver/Transmitter), UART 8250, UART 16450, UART 16550. Bu portlarning ma’lumot uzatish tezligi 9 Kb/sek. dan 400 Kb/sek. gacha boradi.