1. Iste’maol va investitsiya funktsiyalari

yalpi talab hajmining pasayishiga olib keladi.

P↑ → MD↑ (MS const) → R↑ → I↓ → AD↓

Boylik samarasi yoki real kassa qoldiqlari samarasi shuni bildiradiki,

narxlar darjasining oshishi, jamg‘arilgan moliyaviy aktivlari (omonatlar,

obligatsiyalar) real xarid qobiliyatini pasaytirib yuboradi. Bunday sharoitda

aholi moliyaviy aktivlarning real qiymatini tiklash uchun joriy daromadidan

iste’mol xarajatlar miqdorini qisqartiradi. Masalan, muayyan shaxs aktivida

10 mln. so‘m bo‘lsa, undan hech ikkilanmasdan birorta avtomashina sotib

olishi, agarda inflatsiya ta’sirida mashina narxi 12 mln. so‘mga ko‘tarilsa, u

mashina sotib ololmasligi mumkin va yana 2 mln. so‘m to‘plash uchun joriy

davrda olgan ixtiyoridagi daromadidan ko‘proq qismini jamg‘aradi. Iste’mol xarajati yalpi talabning bir qismi bo‘lganligi tufayli uning

kamayishi ADning pasayishiga olib keladi.

Moliyaviy

P↑ → aktivlarning ↓ → C↓ (S↑ ) → AD↓

real qiymati

Import xaridlar samarasi shuni bildiradiki, biror mamlakatda tovar va

xizmatlarning ichki narxlari tashqi narxlarga nisbatan oshib borsa, shu

mamlakatda ishlab chiqarilayotgan tovar va xizmatlarga talab kamayadi va

o‘z navbatida shu mamlakatda import mahsulotlarga bo‘lgan talab oshadi.

Va, aksincha, ichki narxlarning pasayishi importning kamayishiga va

eksportning oshishiga yoki YaIMga talab oshishiga olib keladi. Bu esa sof

eksport hajmi orqali yalpi talab hajmiga ta’sir ko‘rsatadi.

P↑→ X↓ (M↑)→Xn↓ →AD↓

Yuqorida ko‘rib o‘tilgan omillar yalpi talabning baho omillari deb

ataladi. Bundan tashqari yalpi talabning bahoga bog‘liq bo‘lmagan omillari

ham mavjud. Bu omillardagi o‘zgarishlar yalpi talabning miqdorida o‘z

aksini topadi va uning egri chizig‘ini chapga yoki o‘ngga siljitadi (9.1-rasm).

Yalpi talabning bahoga bog‘liq bo‘lmagan omillariga quyidagilarni kiritamiz:

1. Iste’mol xarajatlaridagi o‘zgarishlar:

a) iste’molchilarning real moddiy aktivlari miqdorining o‘zgarishi;

b) iste’molchilar kutishi;

v) iste’molchilarning qarzlari miqdorining o‘zgarishi;g) iste’molchilar

daromadlaridan olinadigan soliqlar miqdorining o‘zgarishi.

2. Investitsiya xarajatlaridagi o‘zgarishlar:

a) foiz stavkasidagi o‘zgarishlar; b) investitsiyalardan kutilayotgan foyda

normasining o‘zgarishi; v) korxonalardan olinadigan soliqlar miqdorining

o‘zgarishi; g) yangi texnologiyalarning ishlab chiqarishga jalb qilinishi;

d)zaxiradagi quvvatlar o‘zgarishi.

3. Davlat xarajatlarining o‘zgarishi. Masalan, harbiy xarajatlar va yangi

kasalxona va boshqa muassasalar qurishga qaror qilinganda.

4. Sof eksport hajmidagi o‘zgarishlar.

a) boshqa mamlakatlar milliy daromadlarining o‘zgarishi.

b) valuta kurslaridagi o‘zgarishlar.

Pulning miqdoriy nazariyasi tenglamasi yuqoridagilardan tashqari yalpi

talabning narxlarga bog‘liq bo‘lmagan yana ikki omilini beradi. Bular: pul

taklifi (M) va pulning aylanish tezligi (V) dir.