1. iqtisodiyotga kirish

8.2. Monopolistik raqobat sharoitida narx va ishlab chiqarish hajmini aniqlash

Shuni ta’kidlash kyerakki, "me’yoriy xarajatlar me’yoriy daromadlarga teng" (MC=MR ) qoidasi univyersal va barcha bozor modellari uchun amal qiladi. Monopolistik raqobatda maksimal foyda miqdorini aniqlash uchun yalpi daromad va yalpi xarajatlar orasidagi farq maksimal yoki me’yoriy daromad va me’yoriy xarajatlar o‘rtasidagi farq nolga teng sharoitdagi ishlab chiqarish hajmini aniqlash kyerak. Firma har doim ushbu ko‘rsatkichlarni bir biriga taqqoslaydi. Ularning orasidagi farq ijobiy ekan, firma ishlab chiqarishni kengaytiradi, biroq shu bilan birga narxlarni pasaytiradi. Mahsulot birligiga to‘g‘ri keladigan foyda kamayadi, ammo mahsulot sotishning ko‘payishi tufayli yalpi daromad miqdori ko‘payadi. Ishlab chiqaruvchi me’yoriy daromad me’yoriy xarajatga (MC=MR ) teng bo‘lgunga qadar o‘z foydasini oshirish uchun narxni pasaytiradi. Aynan shu holatda foyda miqdori maksimal bo‘ladi. Ushbu hajmda odatda o‘rtacha xarajatlar minimal darajaga yetmaydi va narx o‘rtacha xarajatlardan yuqori bo‘ladi.

Qisqa muddatda monopol raqobatchi firma foyda yoki zarar ko‘rishi mumkin. Agar o‘rtacha umumiy xarajatlar narxdan past bo‘lsa (AS>P), u holda firma foyda oladi (8.1 -rasm, a), agar o‘rtacha umumiy xarajatlar narxga teng bo‘lsa (AS=P), unda firma harajatlarini qoplaydi (8.1.- rasm, b). Agar o‘rtacha umumiy xarajatlar narxdan katta bo‘lsa (AS

Yalpi daromad va yalpi xarajatlar o‘rtasidagi farq noldan katta bo‘lsa, firma talab egri chizig‘i ushbu oralig‘ida bo‘ladi. Rasmdan ko‘rinib turibdiki,

a) b)

d)