1. iqtisodiyotga kirish

16.2 Pul bozorida talab va taklif. Pul agregatlari. Pul multiplekatori

Mohiyatiga ko‘ra pul davlat banklari, jamg‘arma muassasalarining qarz majburiyatlari hisoblanadi. Unga bozorda tovar va xizmatlar sotib olish mumkunligi sababli ular qiymatga ega. Binobarin, pul qadri deganda pulning tovar va xizmatlarni xarid qilish, chet el valyutalariga almasha olish qobiliyati tushuniladi.

Hozirgi davrda pul massasida naqd pullarning ulushi 25% dan kam. Ayrim baholarga ko‘ra rivojlangan mamlakatlar bu ko‘rsatkich 10% rivojlanayotgan mamlakatlar 25-40% tashkil qiladi. Bitimlarning asosiy qismi naqd bo‘lmagan shakilda kredit pullardan foydalanib amalga oshiriladi ( cheklar, kredit kartochkada). Pulga talab xo‘jalik faolyati uchun zarur bo‘lgan ehtiyojdir. Uning shakillanishining ikki sababi mavjud. Birinchidan, insonlarga har doim tovar va xizmatlarni, korxonalarga esa xomashyo, yoqilg‘i energiyani sotib olishga, ish haqi to‘lash uchun pul zarur bo‘ladi. Bular uchun zarur bo‘lgan pul miqdori nominal YaMM hajmi bilan belgilanadi. Muomaladagi tovar va xizmatlarning pul qiymati qanchalik katta bo‘lsa, ularni sotib olish uchun shunchalik ko‘p pul kerak bo‘ladi. Pulga talab bilan YaMM o‘rtasida to‘g‘ri proporsional bog‘liqlik mavjud. Ikkinchidan, insonlar o‘zlarining pullarini har xil shakllarda (aksiyalar,obligatsiyalar, qimmatbaho tovarlar holatida) saqlaydilar. Ishlab chiqarish jarayonining o‘sishi pulga bo‘lgan talabni oshiradi. Pulga bo‘lgan talabning o‘sishi undan foydalanish uchun to‘lanadigan foiz stavkasini oshiradi.

Pul bozori – milliy bozorning tarkibiy qismi bo‘lib, mamlakatdagi pul miqdori hamda foiz stavkasining turli darajalarida pul mablag‘lariga bo‘lgan talab va pul taklifining o‘zaro nisbatini ifodalovchi mexanizm.