1. Ilmiy tadkikot kurinishlari

1. Ilmiy tadkikot kurinishlari.
Doktorlik dissertatsiyalari xamda ilmiy makolalarda dissertatsiya, ilmiy mavzu, ilmiy tadkikot, ilmiy taxmin, ilmiy goya. natijalarni rasmiylashtirish kabi ilmiy-tadkikot ishlariga oid termin, ibora va birikmalar mavjud. Amaliyotga joriy etilgan ilmiy-tadkikot ishlarini taxlil etish kuyidagi xulosalarga olib keldi: Ilmiy-tadkikot ishini tubdan takomillashtirish va uning samaradorligini oshirish kadrlar tayyorlash saniyasi rakobatbardoshligini oshirish, bitiruv malakaviy nsh, mazmuni va sifatiga kuyiladigan mezonlar va talablarni tayyorlash magistrlik va doktorlik dissertatsiyalarini tayerlashning uzluksizligiga asos
2. Oliy taʼlim muassasalari va kadrlar buyurtmachilarining takliflari asosida ilmiy-tadkikot, ilmiy-pedagogik xamda ishlab chikarishga yunaltirilgan dasturlar buyicha maksadli ilmiy-tadkikot ishlarini tayyorlashni yulga kuyish il il0miy-tadkikotni yuksaltirish zaruratini takozo kiladi.
3. Ilmiy-tadkikot dasturlari, markazlari talablari darajasida nazariy va amaliy taʼlim, laboratoriya mashgulotlari, ilmiy tadkikot ishlarini olib borish, ilmiy-uslubiy va ilmiy-tadkikot natijalarn xamda dissertatsiyalarni tayyorlash zaruriy ukuv-uslubiy va moddiy texnik bazaning joriy etilishini taʼminlaydi.
Maqola mavzusining dolzarbligi kuyidagilarda oʻz ifodasini topali:
Birinchidan, ilmiy-tadkikot buyicha mutaxassislar extiyojining uzluksiz taʼlim bilan uzviyligi
Ikkinchidan, ilmiy-tadkikot shugullanuvchi mutaxassislarga oid muammolarning sistemali tadkik etilmaganligi
Uchinchidan, ilmiy saloxiyatning taʼlim muassasalarida yetarli darajada emasligi. buyicha
Turtinchidan, ilmiy-tadkikot ishlari ilmiy-metodik jixatdan asoslangan xolda sistemali ishlab chikilmaganligi Beshinchidan, ilmiy-tadkikot natijalarini rasmiylashtirish xalkaro talablar darajasida olib borilmaganligi Ilmiy tadkikot natijalari ilmiy makola va tezis (OTM, respublika, xalkaro mikyosida), ilmiy axborot, referat, ilmiy maʼruza, kurs, bitiruv malakaviy va magistrlik dissertatsiya ishi, risola, monografiyalardan iborat. Ilmiy maqola yozishning kuyidagi talablariga eʼtibor berish kerak:
dissertatsiya yoki ilmiy-tadkikotning ilmiy yangiligi asosida makola nashr etilishi,
- makola mavzusining kirish kismida muammo siësiy, iktisodiy, maʼnaviy jixatdan dolzarligi urganilishi; - makolaning asosiy kismida muammo xar tomonlama ilmiy nazariy jixatdan taxlil etilishi, muammo yechimlari keltirilishi - ilmiy makola mavzusi xulosalanishi;
-makola yozish tartibida adabiyotlardan foydalangan xolda snoskalar berishi;
- foydalangan adabiyotlarning ruyxati keltirilishi; - ilmiy nashr talablari bajarilishi
Shuningdek, ilmiy makolalar Oʻzbekiston Respublikasi OA Rayosatining 2014 yil 31 dekabrdagi 212/5-sonli karori 5-ilovasida bandida "Eʼlon kilingan ishlarni meʼyoriy-texnik jixatda baxolash" xamda 10-bandida "Eʼlon kilingan ishlarni ilmiy jixatdan axolash" tartiblarini xam eʼtiborga olish maksalga muvofik xisoblanadi. Yaʼni, kuyida 10-bandi vazifalari keltirilgan: makolalarda dissertatsiya natijalarining nazariy metodologik axamiyatn yoritib berilishi, kurib chikilayotgan muammolarni rivojlantirishdagi sungti konseptual karashlar taxlil kilingan va kiyoslangan bulishi lozim
- makolalarda talabgor tomonidan ilmiy natijalarni milliy iktisodiyotda maksadga muvofikligi borasidagi karashlari keltirilgan bulishi kerak, kullashning
-dissertatsiya mazmunining chop etilgan ishlarda tulik aks ettirilganligi. Konferensiya (lot. konferentia - Bir joyga tuplayman) - davlat yoki partiya, jamoat va olimlar vakillarining muayyan masalani muxokama etish uchun yigilishi
Monografiya - birgina shaxs tomonidan yagona muammoni yoritishga bagishlab yozilgan ilmiy asar.
3. Ilmiy maʼruza tezislarini tayyorlash texnologiyasi. Siz Uzingiz tanlagan ilmiy tadkikot ishingiz doirasida ilmiy konferensiya tuplamiga uz tezislaringizni xavola etmokchisiz. Xoʻsh, ishni nimadan boshlaysiz? Chunki xar kanday tadkikot yakunida xamjamiyatga uning natijalarini kiska va tushunarli tarzda bayen etishingiz lozim Aksariyat xolatlarda amalga oshirgan ishini kursata bilmaslik natijasida tadkikotchilar uz mexnatlarining past baxolanishiga sababchi buladilar. Buning uchun xar bir kilgan mexnatingizni ommaga kursata olishingiz, soxangizning kaysi masalasi yuzasidan tadkikot olib borganingiz va kanday xulosaga kelganingiz aynan siz yezgan ilmiy tezislarda uz aksini topadi. Tezis Oʻzi nima?
Tezis - bu ilmiy matn bulib, u uzida ilmiy tadkikotning asosiy natijalarini va ularni olish usullarini aks ettiradi. Tezislar ilmiy maʼruzaning kiskarttirilgan alashadi. shakli deb xisoblaganlar Tezislarning maksali- konferensiyaning katnashchilariga tadkikotingiz gushuntirishdan iborat: mazmunini yanalo boshka yaxshirok
Sarlavxa Tezis ustida ish boshlashdan avval uning sarlavkasini uylab kuring: Sarlavha oʻz navbatida sizning tadkikotingiz mazmunini uzida aks etishi lozim, ammo u bitiruv malakaviy ish, magistrlik yoki doktorlik dissertatsiya mavzusi bilan aynan bulishi shart emas. Sizning maʼruzangiz uzogʻi bilan 10 dakika davom etishini inobatga oladigan bulsak, ana shu kiska vakt ichida toʻlik oʻz tadkikotingiz xakida katnashchilarga soʻzlab berishga ulgurishingiz lozim. Shuning uchun tezis sarlavxasi lunda bulgani ma’kul, shu bilan birgaliku sodda va umumiy bulmasligi kerak
Tarkibi Xar kanday matn, bu puxta o‘ylangan tarkibdir. Albatta tezislar xam bundan istisno emas. Birinchidan, ilmiy tezislar uchta asosiy va muxim jixat dolzarblik, muammo va maksadlan iborat buladi
Dolzarblik - bu sizning tadkikotingiz bugungi kunda nakalar muxim va zarur ekanligini kursatuvchi kolat Albatta tadkik etilayotgan masalaning dolzarbligi xususida yozar ekansiz, bu borada dalillarni keltirishni unutmang. Dolzarblik “Nega aynan mazkur mavzuni talkik kerak?” degan etish savolga javob beradi. Dolzarblikdan kelib chiskan xolda tezislarning muammosi shakllantiriladi
Muammo- bu bugungi kunda jarayen yeki xolat tugrisidagi va real faktlar urtasidagi mavjud karama- karshilikdir. Ya’ni bunda nazariya amaliyotga teskari yeki aksincha. Muammo “Masalaning ilgari o‘rganilmagan kaysi jixatlarini tadkik etish mumkin?” degan savolga javob beradi.
O‘z navbatidan tanlangan muammodan kelib chikkan xolda tezis maksali shakllantiriladi
Maksad - tadkikotning yakuniy natijasidir. Shuning uchun xam preambula sifatida ishlab chikish..>>, <> kabi so‘zlar kullaniladi. Tezisning 21 kismini shing najalarn egallashi lozim. Bu tezisning eng muxim kismidir. Muallifning tadkik etilayotgan mavzuni ochishga, uning yangi kirralarini ko‘rsatishga kushgan xissasi muxim axamiyat kasb etadi. Olingan natijalar anik mikdoriy ko‘rsatkichlarda va tadkikot maksadlariga boglik bulishi zarur. Natijalarni ajratib ko‘rsatilgan xolda berish maksadga muvofik: tartib rakamlarda (1,2,3....... 1, II, III...), xarklar bilan (A, V, S...A, B, V...), yeki kirish suzlari bilan (<Tezisni yakunlar ekansiz, albatta xulosa kilishingiz kerak Xulosa - bu nafakat yukorida bildirilgan fikrlarni yana bir bor kaytarish emas, balki tadkikot natijalarining kiskacha taxlilidir. Xulosa yangi xolatlarni olib chikishi va “Xulosa knlar ekanmiz, fikrimizcha...” degan suzlardan foydalanilsa maksadga muvofikdir
Xulosa. “Tadkikot uz oldiga kuygan maksadga erishdimi?” degan savolga javob beradi. Albatta tezisda boshka mualliflarning ishidan foydalanganligingiz, ularning fikrlarini keltirganingizda muallif ishi, asari, makolasiga xavola berishingiz lozim. Bu ilmiy izlanishlar makonida siz xarakatlanganingizni kursatadi. kanchalik tugri erkin
Tezislar kay kurinishda takdim etiladi?
Tezis hajmini aksariyat xolatlarda e’lon kilmokchi bulgan tashkilot belgilaydi. Odatda tezislarning xajmi 1-3 betdan oshmasligi zarur. Ilmiy konferensiyalarning axborot xatlarida ilmiy makola va tezislarga kuyiladigan talablar yezilib, shrift, kator oraliklari, xavola va snoskalar, rasm yoki jadval kuyish mumkin yoki mumkin emasligi xususida batafsil ma’lumot beriladi. Ularni dikkat bilan ukishni unutmang! Agarda talablarga rioya etilmasa, sizning tezisingiz chop etish uchun kabul kilinmasligi mumkin Xalkaro me’rlarga kura tezislar Times New Roman shriftida 14 kegalda, 1,5 intervalda yozilgan bulishi, xoshiyalar 2 sm.dan oshmasligi, sxema, rasm va jadvallar kiritilmasligi kerak
Tezisda boshka mualliflarning fikrlari tugridan-to‘g‘ri iktibos shaklida keltirilmaydi. Agarba bu juda xam zarur bo‘lsa uning fikri kushtirnokka olinib, kavs ichida muallifning ism oing chop etilgan yili keltiriladi. Masalan, Tezisda
I.Axmedovning ikkita asari keltirilmokda - 2013 va 2014 yillarda chop etilgan. Birinchi ishga havola kuyidagicha buladi: [I Axmedov 2013: 51), ikkinchisiga [I Axmedov 2014: 151] yoki usha yerda: 69] Bunda birinchi son asarning chop etilgan yili, ikkinchisi esa iktibos olingan betdir. Agarda bir muallifning asarlari bir yilda chop etilgan bulsa, yildan sung indeks beriladi-a, b, v: [I.Axmedov 2002: 151], [I Axmedov 20026. 152]. Snoskalar esa kuyidagicha keltiriladi: Sharipov A. Axborot xavfsizligi. Darslik. -T.: “Yangi avlod”, 2015. B.11.
Tezislarda keltirilgan xar bir familiya kanslarda uning asarining chop etilgan yili bilan beriladi Familiyalar albatta muallif ismining bosh xarfi bilan beriladi. Ismning va sharifning bosh xarfi familiyadan oldin kuyiladi. Foydalangan adabiyotlar ruyxatida esa ism va sharifning bosh xarfi familiyadan keyin kuyilishini yoddan chikarmang. Tezisda tilga olingan xar bir ilmiy uslub keltirilganda albatta u olingan asarga xavola berish zarur (ilmiy metod muallifining familiyasi, ismi va sharifi, asari va uning chop etilgan yili kursatilgan xolda).