1. Фуқароларнинг ижтимоий таъминот олиш ҳуқуқи ва унинг

1.10. Ижтимоий таъминотга оид ҳуқуқий муносабатларининг субъектлари. Ижтимоий таъминот соҳасида ҳуқуқ лаёқати ва
муомала лаёқати.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2007 йил 6 апроелда қабул қилган "Аҳоли бандлигини ошириш ҳамда меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш органлари фаолиятини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида"ги ПҚ-616-сонли Қарори²⁵га кўра аҳоли даромадлари ва фаровонлиги даражасини ўстиришнинг ғоят муҳим омили сифатида унинг бандлигини ошириш учун зарур шарт-шароитлар яратиш, меҳнат бозори инфратузилмасини янада ривожлантириш, одамларни ижтимоий ҳимоя қилиш тизимини мустаҳкамлаш, ушбу масалаларни ҳал этишда меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш органларининг ролини фаоллаштириш ҳамда жавобгарлигини кучайтириш, шунингдек улар фаолиятини ташкил қилишни такомиллаштириш мақсадид ижтимоий таъминот органлари тизими ва уларнинг иш фаолияти такомиллаштирлди.Ижтимоий таъминот ва ижтимоий ҳмоялаш юзасидан ҳуқуқий муносабатларнинг объекти бўлиб фуқароларга бу соҳада берилган ҳуқуқлар ва уларнинг амалга оширилиши жараёнида юз берувчи қонун ҳужжатлари билан тартибга солиниши лозим бўлган ижтимоий муносабатлар саналади.Ижтимоий таъминотни амалга ошириш билан боғлиқ бўлган муносабатларда турли-туман шахслар иштирок этадилар, уларнинг мақсади, иштирок этиш усуллари ва ҳуқуқий мақоми бир - биридан жиддий фарқ қилади.Хозир амалда таркиб топган таркибий тузилишга кўра пенсия ва нафақалар тайинлаш ва тўлашга оид муносабатларда Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги қошидаги Бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси, ижтимоий ҳимоянинг натурал кўринишлари амалга оширилишида эса Ўзбекистон Рекспубликаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий мухофаза қилиш вазирлиги ва уларнинг жойлардаги органлари етакчи ўринни эгаллайдилар.Фуқароларга ва оилаларга бевосита ижтимҳоий ёрдамни амалга оширилишида фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ҳам юксак мавқега эгадир.Булардан ташқари, ижтмоий таъминот ва ижтимоий ҳимоя билан боғлиқ муносабатларда таъминот олувчи субъектлар сифатида фуқаролар (айрим фуқаро ёки оила), нодавлат-нотижорат ташкилотлари, корхона ва ташкилотлар ҳам иштирок этишлари мумкин.
Қуйида уларнинг ҳар қайсисини алоҳида-алоҳида кўриб чиқамиз.