1. Fanning mohiyati. Fan

14.Ilmiy tadqiqot metodlari. Ularning asosiy turkumlari.
Qo’llanish usullariga kura metodlarning 3 yirik turkumi mavjud:
1. Umumfalsafiy metodlar. 2. Umumilmiy metodlar. 3. Xususiy ilmiy metodlar.
Xozirgi zamon fanida taraqqiyotida qo’llanilayotgan metodlarni 4 turkumga ajratish mumkin:
a) aloxida ilmiy soxada qo’llanadigan metodlar; b) fanlararo tadqiqot metodlari;
v) umummantiqiy metodlar; g) umumfalsafiy metodlar.
Ilmiy bilishning bir kator umumfalsafiy metodlari mavjud, ular orasida dialektika va metafizika aloxida o’rin tutadi. Falsafiy metodlar ilmiy tadqiqotning umumiy mantiqi va yo’nalishini aniqlashga yordam beradi, zotan falsafa ham ilmiy bilimlar tizimi, xam olamni bilishning umumiy metodologiyasi xisoblanadi.

1. 
   Umum falsafiy metodlar bu barcha fanlarga taluqli bo’lgan eng umumiy (unversal) metodlar hisoblanadi.
   

Dialektika Metafizika Sinergetika Sofistika Elektika

2. 
   Umum ilmiy metodlar bu ma’lum bir, bir-biriga yaqin bo’lgan fan sohalari uchun ta’luqli bo’lgan metodlar yoki bo’lmasa bir qancha fanlarga ta’luqli bo’lgan metodlardir. Bularga:
   

Empirik Nazariy Induksiya-deduksiya Analiz-sintez. Tarixiy- mantiqiy. Qiyoslash.
Analogiya. Formallashtirish. Ideallashtirish. Konkretlashtirish. Umumlashtirish. Aksiomalashtirish. Gipoteza. Modellashtirish. Miqdoriy eksperiment. Bashorat. Algoritmlash va bosh.

3. 
   Xususiy ilmiy metodlar bu faqat ma’lum bir fan sohasigagina tegishli bo’lgan metodlardir. Bunday metodlarga umumiylik xos emas.
   

Fizika fani uchun usullar:
Optik. Akustik. Spektral. Radiatsion. Furespektroskopiya. Rentgen. Radiolokatsiya. Elektrofizik. Issiqlik- fizik. Lazer va boshqalar. Informatika fani misolidagi ayrim usullar:
Chiziqli algoritimik tahlil; Tarmoqlanuvchi algoritimik tahlil; Takrorlanuvchi algoritimik tahlil; Optimal algoritmlarning xususiy va umumiy qoyoslash; Algoritimik konstruksiyalash; Dasturni optimalshtirish; Ierarxik model Tarmoq modeli Relyatsion model;