1. Фан ижтимоий-маданий ҳодиса сифатида билим, фаолият ва ижтимоий

Методларнинг таснифи. 
Методлар умумийлик даражаси ва амал қилиш доирасига кўра 
бир неча гуруҳга бўлинади. Улар: 
фан методлари, хусусий илмий методлар, умумилмий 
тадқиқот методлари,эмпирик тадқиқот методлари, назарий тадқиқот методлари, 
умуммантиқий методлар, фанлараро тадқиқот методлари, фалсафа 

---

методлари, ижтимоий-гуманитар фанлар методлари кабилардир
. 
Қуйида уларнинг 
мазмунини таҳлил қиламиз.
Фан методлари 
– 
маълум фан тармоғига кирувчи ёки фанлар туташган жойда 
вужудга келган муайян фан соҳасида қўлланиладиган усуллар тизими. Фан 
методларининг гуруҳларга бўлиниши бир нечта асосларга эга. 
Билиш жараёнида унинг 
роли ва ўрни нуқтаи назаридан: 
формал, эмпирик, назарий тадқиқот, изоҳлаш, 
шунингдек, бошқа методларга ажратиш мумкин. Ўз навбатида, билишнинг сифат ва 
сон, билвосита ва бевосита оригинал ҳамда фаолиятли методлари ҳам мавжуд. 
Методларни танлаш ва турли методик тадқиқот фаолиятида қўллаш ўрганилаётган 
ҳодиса табиати ва қўйилган вазифалар билан характерланади. 
Хусусий илмий методлар 
– 
материя ҳаракатининг асосий шаклига мос бўлган муайян 
фанда қўлланиладиган билиш усуллари, тамойиллари, тадқиқот усуллари ва тартиб-
таомиллари мажмуи. 
Умумилмий тадқиқот методлари 
фалсафа билан махсус фанларнинг фундаментал 
назарий-методологик қоидалари ўртасида ўзига хос «оралиқ методология» бўлиб 
хизмат қилади. 
Эҳтимолий-статистик методлар барқарор такрорийлик билан тавсифланадиган 
кўплаб тасодифий омилларнинг таъсирини эътиборга олишга асосланади. 
Эмпирик тадқиқот методлари. 
Кузатиш–нарса ва ҳодисаларни изчил пассив кузатиш
. 
Асосан, сезги аъзоларининг маълумотларига таянади. Кузатиш жараёнида биз билиш 
объектининг нафақат ташқи томонлари ҳақида, балки, пировард мақсад сифатида унинг 
муҳим хосса ва муносабатлари ҳақида ҳам билим оламиз.
Эксперимент–ўрганилаётган жараёнга фаол ва изчил аралашиш, экспериментнинг 
мақсадларига мувофиқ махсус яратилган ҳамда назорат остига олинган шароитларда 
тадқиқ қилинаётган объектни тегишли тарзда ўзгартириш ёки уни акс эттириш.