1. Endogen geologiyalik protsessler. Magmatizm intruziv xam effuziv magmatizmi xaqqinda

Tektonikalıkalık xaraketler uzaro boglik bullgan kuyidagi turlarga bullinadi:
 1. Jer pusti ayrim kismlarining sekin-asta kutarilishi xam boshka kismlarining pasayishi yamasa bul kismlarning gorizontal yunalishda uz joyini uzgartirishidan uzini namoyon kiladigan tebranma xarakatlar;
2.Tau jınısı katlamlarının bulrmalarga bulkilishiga olib keluvchi bulrma payda etiu kiluvchi xarakatlar;
3.Tau` jinsi katlamlarining uzilishiga olib keluvchi xarakatlar jer silkiniulerdi keltirib chikaradi xam jer kobigini kuchli silkinishiga xam ayrim jerlarda bir laxzada tau jınıslarıning chetnab ketishiga, yorilib ketishiga sabab bulladi. 
Jer kabatının kuchsiz xam kichik amplitudali tektonikalık xarakatlar xaraktjer iga xos bullgan kismini uning platformasi, kuchli xam tez uzgaruvchan, katta amplitudali xarakatiga mansub bullgan kismiga ega geosinklinal deyiladi.
Namoyon bullgan uaktiga kura tektonikalık xarakatlar xozirgi zamon, yangi xam kadimiy turlarga bullinadi.
Tebranma tektonikalık xarakatlar. jer kabatın biror bir kismi, tulik-sokin xolatda bullmaydi. Tebranma xarakatlar, jer kabatın ayrim kismlarining sokin, notekis vertikalbulyicha kutarilishida xam yon-atrofdagi kismlarning pasayishida uzini namoyon kiladi. Xarakat yunalishlari doimo uzgarib turadi, burında kutarilgan xududlar pasayishlari mumkin. Shunga muvofik aytish mumkinki, tebranma xarakatlar doimo uzgarib turuvchi, kaytarilmaydigan tulkinsimon protsessdir, kutarilish xam pasayish jer kabatın bir kismida bir xam ktda sodir bullmaydi xam xar safar tulkin kurinishida fazoda gorizontal yuzada uz joyini uzgartirib turadi. Uakıt birligi ichida xarakatining tezligi xam uzgaradi. Geosinklinallarda bir santimetrdan bir necha santimetrgacha, platformalarda esa millimetrning bir kismidan bir santimetrgacha uzgarib turadi.  Egar jerler pasaysa teniz kul, xavzalarining chegaralari uzgaradi, kuruklik erlarni xam daryo vodiylarini suv bosishi mumkin. Kuruklik jerlar kutarilsa uning maydoni ortadi. Daryo vodiylari joylashgan jerlerkutarilsa, yangi terrasalar payda etiu, bullib ularning soni xam balandligi ortadi, kengligi kichik bulladi, pasaygan jerlerde esa daryo ter rasalarining soni bir-ikkidan ortmaydi, ularning balandligi kichik bulladi xam allyuvial yotkiziklarning kalinligi katta bulladi. Tebranma xarakatlar protsessida jer kabatın sekin-asta surilishi fakat vertikalyuza bulyicha bullmay, balki gorizontal yuza bulylab xam sodir bulladi. Bulnday xarakatlar Shveytsariya xam Baxam riya Al`plarida, Arka Amerikada, Pomirda, Tyon`-shanda (Talas-Fargona yorigi bulylab) kayd kilingan. Kishilar uzlarining amaliy ishlab chikarish faoliyatlarida yangi xam xozirgi zamon tektonikalık xarakatlarining faolligining yunalishini xisobga olishlari lozim. Ayniksa uzok muddat foydalaniladigan inshootlar, teniz portlari, kanallar, gidrostantsiyalar uchun maydoncha tanlash xam ktida bul xarakatning tezligini, uakıt birligi ichida uzgarishini oldindan aytib bjer ish katta axamiyat kasb etadi.
 Burma xam uzilma payda etiuiluvchi xarakatlar. Tau jınıslarıning yotish xolatini uzgartiruvchi, bulrma xam uzilma payda etiu kiluvchi xarakatlar ayniksa jer kabatın geosinklinal kismida yakkol namoyon bulladi. jer kabatın ustki kismida joylashgan chukindi tau jınısları uchun gorizontal yotish xolati xaraktjer lidir. Tog jinsining xar bir kaxam ti yamasa katlami bir-biridan katlamlanish yuzasi menen chegaralanadi. Katlamning pastki yuzasini-tagi, ustki yuzasini esa tomi-tepasi deyiladi. Katlamlar orasidagi joylashgan kichik kalinlikdagi kaxam tlarga katlamchalar deyiladi. Tau jınısları kursatilganidan tashkari linza, katlam sikigi xam uzilishi kurinishlarida yotadi (8-rasm). Chogindi tau jınıslarıni kuzatgan xam ktimizda, larning payda etiu bullishida uzluksiz tartibni kurish mumkin. Bul xolda katlamlarning yotishini yoshi jixatidan muvofik joylanish deyiladi.Agar katlamlar orasida ma`lum davr uchun xos bullgan biror bir kaxam t tushib kolgan bullsa,nomuvofik joylanish deyiladi. İkkala xolda xam katlamlanish yuzalari parallel bullib joylashadi.
Katlamlarning birlamchi yotish xolatining bulzilishi-dislokatsiyalar deyiladi xam endogen, ekzogen kuchlarining ta`sirida paydo bulladi. Aksariyat dislokatsiyalar katlamlarning yotish xolatini keskin uzgartiradi, shuning uchun dislokatsiyalar mavjud bullmasdan avval l xam sungra payda etiu bullgan katlamlarning yotish bulrchaklari xar xil bulladi. Katlamlarining bulnday yotish xolatiga bulrchakli muvofik yotish xolati deyiladi. Antiklinal deb kaxam rik tomoni menen yukoriga karagan katlamlari karama-karshi tomonga karab yotgan bulrmalarga aytiladi Sinklinal deb kaxam rik tomoni menen pastga karagan, katlamlarning yotishi bir tomonga yunalgan, uzagida eng yosh jinslar joylashgan bulrmalarga aytiladi. Bulrmalarning yon tomonlari uning kanotlari deyiladi. Antiklinal xam sinklinal kanotlarining tutashtiruvchi egilish chizigiga uning kulfi deyiladi.