1. Ekologik muammolar va iqtisodiy samaradorlik. Mulk huquqlari va samarali bozor taqsimoti

3.3 – grafik. Bozor muvozanati . Manba: Tietenberg, T., Lewis, L. (2012) Environmental & Natural Resource Economics 9th Edition. p. 24.

Narx chizig’i ostigacha bo’lgan soha yalpi daromadni va marjinal xarajat egri chizig’i ostidagi soha yalpi o’zgaruvchan xarajat, ishlab chiqaruvchilar ortiqchaligi foydalariga bo’g’liq. Qisqa muddatda ayrim xarajatlar o’zgarmas bo’lganda ishlab chiqarish ortiqchaligi foyda + o’zgarmas xarajatlar yig’indisiga teng. Uzoq muddatda hamma xarajatlar o’zgaruvchan bo’lganda ishlab chiqarish ortiqchaligi daromad va rentaning yig’indisiga teng, cheklangan qaytimi ishlab chiqaruvchilar tomonidan o’zlashtiriladi.

Devid Rikardo ijara tanqisligi mavjudligini ko’rsatib bergan birinchi iqtisodchi hisoblanadi. Rikardo yer narxi yerning eng kam unumdorligi marjinal birligi bilan belgilanishini taklif qiladi. Narx- navo yetarli darajada yuqori bo’lganligi uchun ham ishlab chiqarishda kambag’alroq yer sotib olishga imkoniyati bo’lgan, boshqa unumliroq yerlar iqtisodiy daromad olishda foydalanilgan bo’lishi mumkin. Raqobat bu daromadga yomon ta’sir ko’rsatmasdi, chunki yuqori unumli yerlar chegaralangan edi va yanada arzonroq narxlar yerning taklifini talabdan past bo’lishiga xizmat qilardi. Ishlab chiqarishni kengaytirishning usuli (fermer xo’jaliklariuchun qimmatroq) ishlab chiqarishga qo’shimcha past unumli yerlarni olib keladi, binobarin, qo’shimcha ishlab chiqarish o’zgarmas xarajat sanoatidagi kabi narxni pasaytirmaydi. Biz ko’rishimiz mumkinki, boshqa holatlar ham tabiiy resurslar tanqisligi ijarasining o’sishiga olib keladi.