|
1–4 To'rtta boshqaruv funktsiyasi
Tashkilotning belgilangan maqsadiga erishish
Rejalashtirish
Maqsadlarni aniqlash, strategiyani belgilash va faoliyatni muvofiqlashtirish uchun kichik rejalarni ishlab chiqish
Tashkil etish
Nima qilish kerakligini, qanday amalga oshirilishini va buni kim qilish kerakligini aniqlash
Etakchi
Tashkilot xodimlarining ish faoliyatini yo’naltirish va muvofiqlashtirish
Nazorat qilish
Tashkilotning muvofiqlashtiruvchi xodimlarining ish faoliyati rejalashtirilgandek bajarilishini ta'minlash uchun faoliyatni monitoring qilish
Menejment rollari nima?
Fayolning boshqaruv funktsiyalarining asl ta'rifi tashkilotlar rahbarlarining sinchkovlik bilan o'tkazilgan so'rovlaridan kelib chiqmagan. To'g'rirog'i, bu shunchaki uning frantsuz tog'-kon sanoatidagi kuzatishlari va tajribalarini ifodalagan. 1960-yillarning oxirida Genri Mintzberg ish joyidagi beshta bosh direktorlar ustida empirik tadqiqot o'tkazdi. U kashf etgan narsa menejerning ishi haqidagi uzoq vaqtdan beri mavjud bo'lgan tushunchalarni shubha ostiga qo'ydi. Masalan, menejerlar qaror qabul qilishdan oldin ma'lumotni diqqat bilan va tizimli ravishda qayta ishlovchi, aks ettiruvchi, fikrlovchilar ekanligi haqidagi hukmron fikrdan farqli o'laroq, Mintzberg o'zi tadqiqot o’tkazgan menejerlar bir qator xilma-xil, namunasiz va qisqa muddatli faoliyat bilan shug'ullanishini aniqladi. Bu menejerlarda mulohaza yuritish uchun vaqt kam edi, chunki ular doimiy uzilishlarga duch kelishdi va ularning faoliyati ko'pincha to'qqiz daqiqadan kamroq davom etdi. Ushbu tushunchalarga qo'shimcha ravishda, Mintzberg menejerlar ishda foydalanadigan boshqaruv rollari asosida nima qilishlarini aniqlash uchun toifalarga ajratish sxemasini taqdim etdi. Ushbu boshqaruv rollari menejerdan kutilgan boshqaruv harakatlari yoki xatti-harakatlarining muayyan toifalariga tegishli edi. (Ushbu kontseptsiyani yaxshiroq tushunishga yordam berish uchun siz o'ynagan turli rollar, masalan, talaba, xodim, ko'ngilli, bouling jamoasi a'zosi, aka-uka va boshqalar - va bu rollarda siz bajarishingiz kerak bo'lgan turli xil narsalarni o'ylab ko'ring.)
Mintsberg menejerlar 10 xil, lekin bir-biri bilan bog'liq bo'lgan rollarni bajaradi degan xulosaga keldi. 1-5-rasmda ko'rsatilganidek, ushbu 10 ta rol shaxslararo munosabatlar, ma'lumotlarni uzatish va qaror qabul qilish atrofida birlashtirilgan. Shaxslararo rollar - bu odamlar (qo'l ostidagilar va tashkilotdan tashqaridagi shaxslar) va boshqa marosim va ramziy harakterdagi vazifalar. Shaxslararo o'zaro bog'liqlikdagi uchta rol - boshliq, etakchi va aloqa. Axborot rollari ma'lumot to'plash, qabul qilish va tarqatishni o'z ichiga oladi. Uchta axborot roliga monitor, tarqatuvchi va matbuot kotibi kiradi.
Nihoyat, qaror qabul qiluvchi rollar qarorlar yoki tanlovlarni qabul qilishni talab qiladi. To'rtta hal qiluvchi rol - tadbirkor, tartibsizlikni bartaraf etuvchi, resurslarni taqsimlovchi va muzokarachi.
Yaqinda Mintzberg ish joyidagi menejerlarning navbatdagi intensiv tadqiqotini yakunladi va shunday xulosaga keldi: "Asosan, boshqaruv harakatga ta'sir qilishdir. Bu tashkilotlar va bo'linmalarga ishlarni bajarishda yordam berish haqida, bu harakatni anglatadi." Mintzberg o'z kuzatishlariga asoslanib, menejerlar buni uchta usulda amalga oshiradilar: (1) harakatlarni bevosita boshqarish (masalan, shartnomalar bo'yicha muzokaralar olib borish, loyihalarni boshqarish va boshqalar), (2) harakat qiladigan odamlarni boshqarish (masalan, ularni rag'batlantirish) , jamoalar qurish, tashkilot madaniyatini oshirish va h.k.) yoki (3) odamlarni harakatga undaydigan ma'lumotlarni boshqarish orqali (byudjetlar, maqsadlar, topshiriqlar delegatsiyasi va boshqalardan foydalanish). Mintzbergning fikricha, menejer ikkita rolga ega – ramkalashtirish (framing), bu menejer o'z ishiga qanday yondashishini belgilaydi; va rejalashtirish, bu menejer bajaradigan aniq vazifalar orqali "ramkani jonlantiradi". Menejer bu rollarni to'g'ridan-to'g'ri harakatlarni boshqarishda, harakat qiladigan odamlarni boshqarishda yoki ma'lumotni boshqarishda "bajaradi". Mintzbergning eng yangi tadqiqoti bizga menejerning ishi haqida qo'shimcha ma'lumot beradi va menejerlar nima qilishini tushunishimizga yordam beradi.
Xo'sh, qaysi yondashuv yaxshiroq - funktsiyalar yoki rollar? Garchi ularning har biri menejerlar ishini tavsiflashda yaxshi o’rin tutsada, funktsiyalar yondashuvi hali ham menejer ishini tavsiflashning umumiy qabul qilingan usuli bo'lib ko'rinadi. Uning doimiy mashhurligi uning ravshanligi va soddaligi uchundir. "Klassik funktsiyalar menejerlar bajaradigan minglab faoliyat turlarini va maqsadlarga erishish uchun bajaradigan funktsiyalari nuqtai nazaridan foydalanadigan usullarni tasniflashning aniq usullarini taqdim etadi." Biroq, Mintzbergning boshlang'ich roli yondashuvi va yangi ishlab chiqilgan boshqaruv modeli bizga menejerlar nima qilishi haqida boshqa tushunchalarni taklif qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
