1-боб: маркетинг ва унинг ривожланишининг

2-MAVZU: Tilshunoslikning ijtimoiy fanlar bilan munosabati


REJA

1. Tilshunoslik va falsafa.

а) obyektga funksional yondashuv va tilshunoslik;
в) dialektik kategoriyalar va tilshunoslik;
v) grammatik shakl va grammatik ma’no.
2. Grammatik shakl.
3. Tilshunoslikning mantiq bilan munosabati.
4. Tilshunoslikda mantiqiy yo`nalish.
5. Tilshunoslikning adabiyot bilan munosabati.
6. Tilshunoslikning psixologiya bilan munosabati.
7. Tilshunoslikning etnografiya bilan munosabati.
8. Tilshunoslikning sotsiologiya bilan munosabati.
9. Tilshunoslikning tarix fani bilan munosabati.


Tayanch so`z va iboralar: falsafa, obyektga funksional yondashuv, dialektik kategoriyalar, grammatik shakl, grammatik ma’no, mantiq, mantiqiy yo`nalish, etnografiya, sotsiologiya,

Bizni qurshab turgan olam sistemaviy xususiyatga ega bo`lganidek, olamning bir uzviy qismi bo`lgan insoniyat olami ham sistemadir. Avvalo, insoniyat olami insonlar va ularning o`zaro munosabatidan tashkil topadi. Demak, insoniyatni tashkil etgan inson o`zi alohida yashay olmaydi. Inson boshqa inson bilan munosabatda yashaydi. Ana shu munosabat ijtimoiy, ya’ni insonlar munosabatidan tashkil topgan muayyan jamiyatga xos munosabatlar sanaladi. Ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, huquqiy munosabatlarni o`rganluvchi fanlar ijtimoiy fanlar hisoblanadi. Shu bilan birgalikda ma'lum jamiyatga xos individlarning o`ziga xos ruhiyati, badiiy-estetik olami, nutqiy xususiyati kabi jihatlari borki, bu tomonlar gumanitar fanlarning tekshirish obyekti sanaladi.

V. Humboldtning lingvistik ta’limotida I. Kantning ana shu qarashi markaziy o`rinni egallaydi. U tilning u yoki bu hodisalarining bilib bo`lmasligi haqida takror-takror fikr bildiradi. Tilning "xalq ruhi" bilan aloqadorligi va hatto tengligini ta’kidlagan holda, bu aloqadorlik tushuntirib bo`lmaydigan sir ekanligini ko`rsatadi. I.Kantning falsafa tarixidagi katta xizmati shundaki, u obyektiv olamdagi narsa va hodisalarni o`zaro aloqadorlikda ekanligini ta’kidlaydi va bu aloqadagi har bir narsa va hodisa uzluksiz ichki rivojlanishda ekanligini, rivojlanish ichki ziddiyatlarga asoslanishini, aql tabiatan ziddiyatli harakterga ega, shuning uchun dialektik ziddiyatlar zarurligini ko`rsatadi. I.Kantning bu g`oyalaridan ilhomlangan V.Humboldt tilning sistema ekanligini, til sistemasi tarkibidagi har bir a’zo o`zaro munosabatda ekanligini va sistema a’zolari o`rtasida ziddiyatli munosabat mavjudligini, ana shu ziddiyat har qanday taraqqiyotning asosi ekanligini bayon qiladi. Shu asosda V.Humboldt o`zining lingvistik antinomiya haqidagi ta'limotini yaratdi.