1-боб. Бухгалтерия ҳисобининг концепциялари ва тамойиллари

Активни қайта ижарага олиш шарти билан сотиш (қайтариладиган лизинг). Бу келишув бўйича фирма ўз активларини бошқа томонга сотади ва у томон уларни қайтадан фирмага ижарага беради. Одатда активлар бозор қийматига яқин нархда сотилади. Фирма асбоб-ускуна қийматини нақд пулда ва ижара муддати мобайнида активлардан иқтисодий фойдаланиш ҳуқуқини олади. Бунинг ўрнига у ижара хақини тўлашга розилик беради ва активларга эгалик қилиш ҳуқуқини беради. Мулкни қайтадан ижарага олиш шарти билан сотиш бўйича битимларнинг бухгалтерия ҳисоби методикаси ижара типига боғлиқдир.
Агар активларни қайтадан ижарага олиш шарти билан сотилиши молиявий ижара ҳисобланса, унда бундай битим, ижарага берувчи активларни кафолат ўрнида ишлатиб ижарачини маблағ билан таъминлашни усули ҳисобланади. Шу сабабли, сотувдан олинган тушумнинг баланс қийматидан ошган қисмини олинган фойда деб ҳисоблаш мақсадга мувофиқ келмайди. Бундай ортиқча қисм, агар тан олинган бўлса, муддати узайтирилади ва ижара муддати мобайнида фойдага олиб борилади.
Агар мулкнинг қайта ижарага олиш шарти билан сотилиши операцион ижара ҳисобланса, ҳамда ижара хақлари ва сотиш нархи хаққоний қиймат бўйича белгиланса, демак оддий сотув содир бўлган ва ҳар қандай фойда ёки зарар шу захоти тан олинади.
Агар сотиш нархи хаққоний қийматдан паст бўлса, ҳар қандай фойда ёки зарар шу захоти тан олинади, бозордан паст нархлар бўйича курилган зарар келгуси ижара тўловлар билан қопланиши бунга кирмайди. Бу ҳолда унинг муддати узайтирилади ва у ушбу актив ишлатиладиган вақт даври мобайнида қилинадиган ижара тўловларига пропорционал равишда фойда ёки зарарга олиб борилади.
Агар сотиш баҳоси хаққоний қийматдан юқори бўлса, хаққоний қийматдан ошган қисмнинг муддати узайтирилади ва ушбу актив ишлатиладиган муддат мобайнида ҳисобдан чиқарилади.
Агар битим вақтида хаққоний қиймат баланс қийматдан камроқ бўлса, баланс қиймати ва хаққоний қиймат ўртасидаги суммага тенг зарар шу захоти тан олинади.
Ижара келишуви бўйича активларни сотиб олиш. Бевосита ижара ҳақидаги келишув бўйича компания активларни фойдаланишга олади, агар бунгача у ушбу активларга эга бўлмаган бўлса. Асосий ижарага берувчилар - ишлаб чиқарувчилар, молиявий компаниялар, банклар, мустақил ва хусусийлаштирган ижара компаниялар ва жамоалар ҳисобланди.