|
Pedagogik texnologiyaning oltinchi tamoyili – “Nazorat savollarini, talabalar bilim va ko‘nikmalarini baholash tur va mezonini aniqlash”. Nazorat savollari tayanch tushunchalar asosida tuzilib, tayanch tushunchalar oz bo‘lsa, shundoqqina, ularning o‘zlaridan tekshirish uchun savollarni tuzib qo‘ysa bo‘ladi. Tayanch tushunchalar ko‘p bo‘lsa, ichidan eng muhimlarini tanlab olib, savol shakliga keltirib, nazorat savollari tuziladi.
Bilimlarni nazorat qilishda qo‘yiladigan ball va baholar o‘quvchi va talabada qanday taasurot qoldirganini, o‘rtoqlarining o‘qishidagi yutuq va kamchiliklariga qanday munosabatda bo‘lishlarini doim kuzatib borish uchun kerak. O‘quvchi va talabalar bilimini nazorat qilish hamda baholash o‘quv yili davomida har doim va muntazam amalga oshirilishi uchun reyting tizimi joriy qilinib, tartibli va doimiy baholash uchun imkoniyatlar ochib berildi.
Pedagogika fani bilimlarni o‘z vaqtida nazorat qilish va baholashning uchta vazifasi borligini ko‘rsatadi:
1. O‘zlashtirishni nazorat qilish va baholash natijalariga qarab Davlat ta’lim standartlari qanday bajarilayotganini nazorat qilib, tahlil etish va vazifalarni belgilash.
2. Bilimlarni nazorat qilish va baholash natijasida o‘quvchi va talabalarda bilimlar yanada kengayadi. Bu bilan o‘quv yurtlari oldida turgan ta’limiy maqsad bajariladi.
3. Ta’lim sohasidagi yaxshi natijalar yoshlar tarbiyasiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Ularda ko‘tarinki ruh, o‘z kuchiga bo‘lgan ishonch va qiziqishni paydo qiladi. Shuning uchun ham o‘zlashtirishni nazorat qilish ta’lim tizimining ajralmas qismidir. Dars jarayonida yozma, og‘zaki va amaliy usullardan foydalaniladi.
Bu jarayonda og‘zaki so‘rash orqali o‘zlashtirishni nazorat qilish ayniqsa, maktablarda keng tarqalgan. Bu asosan savol-javoblar orqali olib boriladi. Bunda yakka so‘rash, frontal so‘rash kabi turlardan foydalaniladi.
Bu turdagi nazorat usuli juda ko‘p vaqt talab qilganligi sababli, nazorat jarayonini faollashtirishda kam vaqt ichida ko‘p sonli talabalarni nazorat qilish maqsadida bir qancha ratsional uslublar, jumladan, texnik vositalardan foydalanish maqsadga muvofiq. Chet el tajribalari va o‘zimizdagi ko‘plab tajribalar natijasida reyting uslubi bugungi kunning nazorat mezoni deb qabul qilingan.
Reyting – baholash, tartibga keltirish, tasniflash, biror hodisani oldindan belgilangan shkala bo‘yicha baholash. Reyting yordamida o‘quvchi-talabalarni, ular uchun umumiy bo‘lgan xususiyatlarning yorqin darajasiga qarab dastlabki tasniflash amalga oshiriladi
48-Pedagogika fani bilimlarni oz vaqtida nazorat qilish maqsadida baholashning qanday vazifalari borligini korsating?Har bir fan bo‘yicha o‘quvchi va talabaning o‘zlashtirishini baholash chorak va semestr davomida muntazam ravishda olib boriladi va quyidagi nazorat turlari orqali baholanadi: joriy nazorat, oraliq nazorat va yakuniy nazorat.
Joriy nazorat – bu o‘rganilayotgan mavzularni o‘quvchi va talabalar tomonidan qanday o‘zlashtirilayotganligini muntazam ravishda dars jarayonida nazorat qilishdan iborat. Bu nazorat o‘qituvchi tomonidan o‘tkazilib, talabaning bilim darajasini shu fanning har bir o‘rta modul bo‘yicha aniqdanib borishini ko‘zda tutadi. Bu esa o‘quvchining uzluksiz bilim olishi va natijasini muttasil nazorat qilib borishni nazarda tutadi.
Oraliq nazorat – bu, mazkur fan bo‘yicha o‘tilgan bir necha mavzularni o‘z ichiga olgan katta modul bo‘yicha talabaning bilimini aniqlash demakdir. Oraliq nazorat darsdan tashqari vaqtda o‘tkaziladi va talabalarga o‘zlashtirish ko‘rsatkichlarini oshirish imkonini beradi.
Yakuniy nazorat – bu nazorat semestr uchun belgilangan mavzular to‘liq o‘qitilib bo‘lingach, o‘tilgan mavzular bo‘yicha olinadi. Semestrdagi reyting bahosi joriy, oraliq va yakuniy nazoratlarda to‘plangan ballar bo‘yicha aniqlanadi.
49-50Uygonish davrida talim-tarbiyaning rivojiga qaysi olimlar hissa qoshgan?
Uygonish davrida tabiat fanlari sohasida qaysi olimlar ilmiy izlanishlar olib borgan?
VII-XII asrlar davomida Markaziy Osiyoda madaniyat, ilm-fan beqiyos darajada rivojlandi. Ayniqsa aniq fanlarga qiziqishlar keskin ortdi. O‘sha tarixiy davrda al-Xorazmiy, Farobiy, Farg‘oniy, Beruniy, Ibn Sino kabi olimlar dunyoga keldi. Ular ta’sirida dunyoviy ilmlar rivojlandi. O‘sha ulug‘ mutafakkirlar inson madaniy-ma’rifiy qarashlarini o‘stirishda o‘z davrida va keyinchalik ham asosiy rol o‘ynaydilar, inson kamolotiga doir beqiyos ta’limotni yaratdilar.
Bu davrda arab tili ilmiy va aloqa tili edi. X asr o‘rtalariga kelib, fors-tojik tilida ham ish yuritila boshlandi. Bu davrda Buxoroda ko‘plab kitob do‘konlarda bo‘lib, ular yirik olimlar va fozil kishilar uchrashib, ilm-fan to‘g‘risida turli mavzularda bahslar yuritishar edi. Abu Ali Ibn Sino kitob do‘kondaridan birida Farobiyning Aristotel “Metafizika”siga yozgan sharhlarini sotib olganligi fikrimizning yorqin isbotidir.
XI asrda ayniqsa Xorazmda ilm-fan rivojlandi. Xorazm shohi Ma’mun o‘z saroyiga eng zabardast olimlarni taklif etadi. U tashkil etgan “Baytul hikmat” (“Donishmandlar uyi”) da qomusiy olimlar Beruniy, Ibn Sino, Abu Nasr ibn Iroq kabi olimlar ijod bilan shug‘ullandilar. Bu keyinchalik “Ma’mun” akademiyasi nomi bilan dunyoga mashhur bo‘ldi.
Sharq “Uyg‘onish davri”da ilm-fan rivojlanishi uch yo‘nalishda bo‘ldi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
