1. baholash nazariyasiga kfrish

Komi! Jalilov


Biz biron-bir xususiyatning darajasini o⁴lchash uchunol *
chanadigan xususiyatga mos maxsus vositalarni - o‘lchov a| ^C
boblarini ishga solishimiz kerak. Masalan, uzunlikni o‘lchasb ^C
uchunchizg⁴ ichdanyoki haroratni о ⁴lchash uchun termometrdaQj [
foydalanamiz (bunda uzunlik yoki harorat konstruktlar hisobla- ₍
nadi). Tabiiy fanlarda konstruktlami o⁴lchash uchun ishlatiladi- j <
gan asboblar, odatda, bevosita va aniq o⁴lchash imkonini be-
radi, masalan, stolning uzunligini o'lchash uchun chizg‘ichni j j
stolning ustiga qo‘yib uning uzunligini aniq santimetrlarda, <
dyuymlarda yoki boshqa о I lchov birligida qanchaga teng ekan-1 1

ligini ko‘rishimiz mumkin. Ammo shunday holatlar boMadikil <

bevosita o‘lchashning imkoni mavjud emas: masalan, Yemingl <
radiusi yoki koinotda sayyoralar orasidagi masofani о⁴ lchov
asbobi yordamida bevosita hisoblab bo⁴lmaydi.

Shunga o‘xshash, pedagogika va psixologiyada o⁴quvchi-|

ning biron-bir xususiyatini (masalan, uning ona tilida yozmal
nutqi shakllanganlik darajasini, matematik savodxonlik dara-1
jasini, biron-bir kasbga qiziqishini, chet tilini o‘rganishga layo-1
qatini va hokazo) o‘lchamoqchi bo‘lsak, buni bevosita amalga J
oshirish imkoni mavjud emas. Bunday o‘lchash faqat bilvosita j
(kuzatish, suhbat, test va hokazo) orqali amalga oshirilishi mum- J
kin. Masalan, psixologlar shaxsning temperamentini aniqlash J
uchun maxsus ishlab chiqilgan testlardan foydalanadilar.

Ta’lim jarayonida ham o‘quvchi yoki talabada biron-bir ]

domenga tegishli bilim, ko‘mkma, malaka, kompetensiyalar j
qay darajada shakllanganligini bilmoqchi bo lsak, shu dornen

m


12



Baholash nazariyasi asoslari


qaysi bilim, ko‘nikma, malaka, kompetensiyalami o‘z ichiga olishini hamda shu domenga xos qaysi konstruktlami (xusu- siyatlami) o'lchamoqchi ekanligimizni aniqlab olish lozim bo‘ladi. Shundan key in o‘quvchining qanday xatti-harakati orqali (qanday topshiriqlami bajarishi orqali) mazkur kon­struktlami kuzatib baho berish mumkinligini aniqlash lozim.

Misol uchun, adabiyot darslarida ta’lim oluvchi badiiy matnni tahlil qila olish-olmasligini bilmoqchi bo‘lsak, bu domen qanday konstruktlami o‘z ichiga olishini aniqlashti- rishimiz lozim. Badiiy matnni tahlil qila olish domeni matn- da ishlatilgan badiiy san’atlami topish va sharhlash, muallif ochiq aytmagan fikrlami tushunish, syujet elementlarini to­pish singari konstmktlami o‘z ichiga olishi mumkin. Demak, ta’lim oluvchiga shu konstmktlami ko‘rsatish imkonini be- ruvchi topshiriqlami bajartirish orqali uning adabiyot faniga tegishli bo‘lgan domenni qay darajada egallagani to‘g‘risida xulosa chiqarishimiz mumkin bo⁴ladi.

Yok chet tili darslarida o‘quvchi chet tilida eshitgan mat- nini tushungan yoki tushunmaganligini baholamoqchi bo'lsak, tinglab tushunish kompetensiyasi (domen) qanday konstmkt­lami (xususiyatlami) o‘z ichiga olishini aniqlashtirishimiz lozim (masalan, eshitilgan matnning umumiy ma’nosini anglab olish, matndagi ayrim detallami ilg'ab olish va ho- kazo). Shundan so‘ng ushbu konstmktlami kuzatib baholash imkonini bemvchi maxsus tuzilgan topshiriqlar orqali kom- petensiya (domen) haqida xulosa chiqarish mumkin bo‘ladi.


13