1. baholash nazariyasiga kfrish

Xulosalovchi baholash (o‘rganishni baholash) - ta’i^

I jarayonining ma’lum bir muhim bosqichida (masalar Щ modul yoki fan oxiri, semestr yoki o‘quv yili oxiri, ta’lirn*

• 
  ning bir bosqichi nihoyasi yoki ta’limning keyingi bosqj.
  

I chiga o‘tishdan oldin) ta’lim oluvchining ta’limiy maqsad- I larga qay darajada erishganligini о‘lchash jarayoni.

Xulosalovchi baholash natijasida chiqariladigan xulosalar asosida qabul qilinadigan qarorlar quyidagicha bo lishi ’ mumkin:

1) Baho berish (monitoring): baholash natijasida chiqa­riladigan xulosalar o‘quvchi, o‘qituvchi, ta’lim yo‘nalishi,; ta’lim muassasasi, ta’lim dasturi yoki butun boshli bir ta lui tizimining faoliyatiga baho berish uchun ishlatilishi mum- kin. Bunda ham olinadigan ma’lumot kim tomonidan ishlatili- shiga qarab ikki xil baho berishni ajratib ko⁴rsatish mumkin:* a) Ta’lim oluvchiga (o‘quvchiga, talabaga) baho be- | rish: bunday baho berish, odatda, bevosita ta’lim berayotganl o‘qituvchi yoki ta’lim muassasasi tomonidan amalga oshirila-1 di va ta’lim oluvchining o‘quv dasturi yoki uning ma’lum bir 1 qismini qay darajada o‘zlashtirgani haqida ma’lumot beradi.l Bu ma’lumot ta’lim jarayonining turli ishtirokchilari tomo- 1 nidan turli maqsadlarda ishlatilishi mumkin:

- ta’lim oluvchi tomonidan: fanni yoki modulni qayta 1 0‘zlashtirish lozimligi haqida qaror qabul qilisb maq- I sadida; bir ta’lim muassasasidan boshqasiga o‘tganda I

Baholash nazariyasi asoslari


o‘zlashtirilgan fanlar (modullar) to‘g‘risida ma’lumot taqdim qilish maqsadida va hokazo;

• 
  ota-onalar tomonidan: farzandining o‘zlashtirishini kuza- tib borish maqsadida; farzandiga qaysi fandan qo‘shim- cha yordam kerakligini aniqlash maqsadida va hokazo;
  
• 
  ta’lim muassasasi tomonidan: ta’lim oluvchini ta’lim- ning keyingi bosqichiga o4kazish yoki o‘tkazmaslik haqida qaror qabul qilish maqsadida; ta’lim oluvchiga ta’lim muassasasini bitirganligi to‘g‘risida hujjat berish yoki bermaslik haqida qaror qabul qilish maqsadida va hokazo;
  

b) Ta’lim beruvchi (o‘qituvchi, ta’lim muassasasi), ta’lim yo‘nalishi (dasturi) yoki ta’lim tizimiga baho be­rish: bunday baho berish ichki (ta’lim muassasasi tomonidan o‘tkaziladigan) yoki tashqi (ta’lim sifatini nazorat qiluvchi davlat yoki nodavlat tashkilotlari tomonidan o‘tkaziladigan) bo‘lishi mumkin. Bunday baholash jarayoniga barcha ta’lim oluvchilar qamrab olinmasdan, ta’lim oluvchilaming ma’lum bir qismini baholash orqali o‘qituvchi, ta’lim muassasasi, ta’lim yo‘nalishi yoki butun boshli bir ta’lim tizimi qay dara- jada samarali ishlayotgani haqida xulosalar chiqarilishi mum- kin. Bu xulosalar esa, o‘z navbatida, qandaydir xatti-harakat- lar uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Masalan:

• 
  ta’lim beruvchilar^^ituvchilar, ta’lim muassasasi, ta’­lim muassasasi rahbariyati) faoliyati haqida xulosalar chiqarish;
  

KomilJalilov

• 
  ta’lim dasturlariga о‘zgartirishlarkiritish;
  
• 
  ta’lim muassasasi faoliyatiga o‘zgartirish kiritish Ш
  uni yopish;
  
• 
  ta’lim tizimini isloh qilish va hokazo.
  

2) Tanlash: baholash natijasida chiqariladigan xulosalj test topshiruvchilami tanlash (saralash) uchun ishlatiladi] Bu tanlash asosan ikki xil bo‘lishi mumkin:

a) Belgilangan talabga javob beradiganlarni tanlash: bunda minimal talablar o‘matiladi va baholashning maqsadi shu talablarga mos keladiganlami ajratib olish bo‘ladi. BelgiJ langan minimal talablarga javob beradiganlaming barchasil ga qandaydir hujjat (masalan, ta’limni muvafFaqiyatli tugatrl ganligini tasdiqlovchi hujjat — diplom, guvohnoma, biron-bir faoliyat bilan shug‘ullanishga ruxsat beradigan hujjat— ^seri

top

tan

ta

g

n

t


tifikat, litsenziya) yoki huquq (masalan, ta’limning keying* bosqichiga o4ish huquqi) beriladi. Aksar xorij davlatlaridagil (AQSh, Yevropa, Janubi-Sharqiy Osiyo) oliy ta’lim muas4 sasalari, odatda, bo⁴lajak talabalarga qo⁴уiladigan minimal! talablami e’lon qilishadi va shu talablarga javob beradigan 1 barcha abituriyentlami o‘qishga qabul qilishadi;

b) Cheklangan kvota sharoitida tanlash: bunday holati bir o‘ringa bir necha talabgor da’vo qilayotganda yuzaga ke-1 ladi (masalan, oliy o‘quv yurtiga о‘qishga qabul qilish, xorij-1 ga malaka oshirishga yuborish uchun tanlash, bo‘sh ish о‘mi-1 ga nomzod tanlash va hokazo). Bunda test topshiruvchilami 1 bir-biriga solishtirish asosida qaror qabul qilinadi, ya’ni test 1