1. ―Avesto‖da inson ma'naviyatini bir butun uch birlikda ifodalanishi

2-фасл. Cунна босқичининг моҳияти. Шариат ва ислом ахлоқи. Минтақа маънавиятида Расулуллоҳ ибрати.

Мусулмон ҳуқуқи - шариат ва фиқҳ асосларини шакллантириш ҳам шу даврдан бошланди. Имом Аъзам - Абу Ҳанифанинг яқин шогирдлари Имом Абу Юсуф Ансорий (731-804) ва Имоми Муҳаммад аш-Шайбон (749-805) бу соҳада асосчи бўлдилар. Имом Абу Юсуф ислом дунёсининг биринчи қозиулқуззоти (қозилар қозиси - бош қози) қилиб тайинланди. Имом Муҳаммаднинг «Ал-Мабсут» (ёки «Китоб ал-асл фил-фуру» - «Жузъий масалаларнинг асослари»), «Китоб ал-жомеъ-ал-кабир», «Китоб ал-жомеъ ас-сағир» каби асарлари бу соҳада яратилган кейинги барча ишларга дастуруламал вазифасини ўтади.

Ибрат маърифати- миллий маънавиятимизга хос маъри-фат йўлларидан бири, эл-юрт эҳтиромига сазовор улуғ бир инсоннинг яшаш тарзи, эътиборга лойиқ хатти ҳаракатларидан намуна олиб, ҳаётда уларга риоя қилиш. Жумладан, ислом маънавияти-да пайғамбаримиз Муҳаммад (сав) ибратлари етакчи аҳамиятга эгадир. Шу билан бирга ибрат маърифатини кўр-кўрона тақлиддан фарқ қилиш жуда муҳим.

Сунна босқичининг иккинчи улуғ муваффақияти ислом ахлоқининг минтақада пухта шаклланувидир. Пайғамбаримиз ҳадисларининг энг муҳим ва салмоқли қисми кишиларда юксак инсоний фазилатларни шакллантиришга қаратилган. Ундаги ота-онага муносабат, илмга муносабат, сабр-бардош, шукроналикка даъват, ўзаро меҳр, иноқлик, меҳмондўстлик, етимпарварлик, вафо ва садоқат, меҳнатсеварлик ва ҳалол луқмани шарафлаш, камтарлик, камсуқумлик, самимият ва ростгўйлик хислатларининг биринчи ўринга қўйилиши инсоният учун бебаҳо маънавий қадриятлар силсиласини ташкил этади. Қолаверса, ислом ахлоқи маънавий қадриятларнинг тасодифий тўплами эмас, балки муназзам ва мукаммал бир тизим ҳолига келтирилгани бўлиб, албатта, бунда буюк муҳаддислар, биринчи навбатда, юртдошимиз Имом Бухорийнинг хизматлари беқиёсдир.
Пайғамбаримиз суннатларининг ибратли ўринлари ниҳоятда кўп. Мисол тариқасида у зотнинг аҳли аёлга муносабатига эътибор берайлик. Ибн Умар