|
1-topshiriq. Umumiy turdagi davlat va nodavlat makabgacha ta’lim tashkilotlarining umumiy jihatlarini klaster metodi orqali ifodalab bering
2-topshiriq. Umumiy turdagi davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarining farqli jihatlarini Venn diagrammasi orqali ifodalang
3-topshiriq. Mavzu yuzasidan egallagan bilimlaringizni BBB texnologiyasi orqali ifodalang.
Mahfuza
2. Pulning mohiyati va shakllari, elektron to‘lovlar va qurilmalardan foydalanish.
Reja:
1.Pulning mohiyati va shakllari
2.Elektron to’lovlar va qurilmalarning bugungi kundagi ahamiyati.
Amaliy mashg‘ulotning maqsadi: Magistratura bosqichidagi talabalarga moliyaviy jihatdan har tomonlama bilim berish orqali, kelgusida ularning bakalavr darajasidagi talaba yoshlarga bilimlar berishdagi kasbiy malakasi, tajriba va o’z bilimini boyitishga yordam beruvch mavzular yuzasidan tajriba kompleksini yaratish.
Ta’lim metodlari: klaster, savol-javob, aqliy hujum , BBB , Venn diagrammasi.
Ta’lim vositalari: tayanch matn, markerlar, tarqatma materiallar, topshiriqlar.
Kutilayotgan natija: Magistrlarga shu mavzular yuzsidan berilgan bilimlarni kelgusi jarayonlarda foydalanishlari uchun, yosh bakalavr bosqichidagi talabalarga nisbatan yuqori va chuqurlashtirilgan ko’nikmalar va malakalar hosil qilish.
Kichik ma’ruza:
Pul - bu shunday maxsus tovarki, u hamma boshqa tovarlar uchun umumiy ekvivalent vazifasini bajaradi. Pul umumiy tovarlarni ayrboshlashda asosiy vazifasini bajaradi. Qadimda pul vazifasini turli xil tovarlar bajargan, masalan, chorva mollari, mol terilari, bolta va hokazo. Keyinchalik pul vazifasini qimmatbaho metallar bajargan, chunki ular oʻzini sifatini yoʻqotmaydi va pul oʻrnini bosishda juda qoʻl kelgan. Pul oddiy mahsulot boʻlib qolmay, u ijtimoiy qiymatga ega, ya'ni hamma tovarlarni harid etish vositasi boʻlib hizmat qiladi.
Pul — hamma tovarlar va xizmatlar ayirboshlanadigan, umumiy ekvivalent sifatida foydalaniladigan, boshqa barcha tovarlar qiymatini ifodalaydigan maxsus tovar; bozor iqtisodiyotining eng asosiy vositasi. Pul oʻz tabiatiga koʻra, 3 xil xususiyatga ega: hamma narsaga ayirboshlanadigan muhim xarid vositasi, boylik timsoli, mehnatni qiymat shaklida oʻlchab beradigan vosita.
Pul ayirboshlash, toʻlov, qiymat oʻlchovi, jamgʻarish (boylik toʻplash) kabi vazifalarni bajaradi. Qiymat oʻlchovi — tovarlar qiymati miqdori pul orqali oʻlchanadi. U boshqa hamma tovar qiymatini ifodalaydi; ayirboshlash vositasi — Pul vositasida tovarlar oldisotdi qilinadi; jamgʻarish vositasi — pul oʻzida mehnatni gavdalantirgani uchun boylikning umumiy shakliga aylanadi. Agar tovar ishlab chiqaruvchi oʻz tovarini sotib, pulga boshqa tovar sotib olmasa, u pulni jamgʻaradi. Pul jamgʻarish uchun, ayniqsa, pil qadrining saqlanishi muhim ahamiyatga ega; toʻlov vositasi — tovarga uni sotib olingan vaqtda emas, balki maʼlum muddatdan soʻng haq toʻlanadigan tovar muomalasi jarayonida yuzaga keladi. Nasiyaga sotilgan tovarlar va xizmatlar haqi toʻlanganda, qarz qaytarilganda pul toʻlov vositasi rolini bajaradi. Pulning bu vazifasi muomalaning turli kredit vositalari — veksel, chek, banknotlarni keltirib chiqaradi. Pul shakliga koʻra, naqd pul (aniq moddiy shaklga, yaʼni qogʻoz, tanga) va naqd boʻlmagan pul (aniq moddiy shaklga ega boʻlmagan, bankdagi bir joriy hisob va raqamdan boshqasiga koʻchirib yozib qoʻyish orqali harakat qiluvchi pul) koʻrinishida bo’ladi. Muomala doirasi darajasiga koʻra, milliy pul (asosan, mamlakat hududida amalda boʻladigan), xalqaro yoki mamlakatlararo (baynalmilal) pulga boʻlinadi. Maxsus chiqariladigan jahon pul yoʻq, ammo umumiy universal toʻlov vositasi rolini eng qadri yuqori, erkin almashtiriladigan pul uynaydi. Hozirgi paytda dunyoda AQSH dollari, Angliya funt sterlingi, Yaponiya iyenasi va 2002-yil yanvardan muomalaga kiritilgan Yevropa Ittifoqi mamlakatlarining pul birligi — yevro jahon puli vazifasini bajaradi.
Pul paydo bo'lganidan beri doimiy ravishda o'zgarib, rivojlanib bordi.Eng keng tarqalgan pul qog'oz puldir. Ular deyarli dunyoning barcha burchaklarida qo'llaniladi. Ularni chiqarish huquqiga faqat davlat ega. Qog'oz pullarning asosiy vazifalari shundaki, ular to'lov vositasi va ayirboshlash vositasidir. Qog'oz pullar qiymat belgisi bo'lib, uning mohiyati mamlakat byudjeti taqchilligini qoplashdan iborat. Banknot - bu faqat ma'lum bir davlatning markaziy banki tomonidan chiqarilgan qog'oz pullar.
Pulning turlari mavjudligi haqida gapirganda, kredit pullarini eslatib o'tmaslik mumkin emas. Ularning paydo bo'lishi sanoatning barcha turlarining rivojlani bilan bog'liq, bunda sotib olish va sotish jarayoni bo'lib-bo'lib to'lash, kreditlash bilan amalga oshiriladi. Bunday holda, ular qarzni ma'lum vaqt ichida amaldagi pul bilan to'lash majburiyatidir. Pulning keyingi turi veksellardir. Ular qarzdorning so'zsiz yozma majburiyatini ifodalaydi. Hisob-kitob ma'lum bir miqdorni o'z vaqtida to'lashni va o'tkazishni kafolatlaydi. Vekselning ikki turi mavjud - oddiy, u to'g'ridan-to'g'ri qarzdor tomonidan chiqariladi va kreditor tomonidan qarzdorga beriladigan o'tkazuvchan ("loyiha" deb ham ataladi).
Cheklar ifodalaydi pul hujjatlari quyidagi ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Hisob egasi kredit tashkilotida chek egasiga unda ko'rsatilgan miqdorni to'lash majburiyatini oladi. Rivojlanishni hisobga olgan holda texnik taraqqiyot, ko'proq odamlar bunday mablag'lardan foydalanadilar. Elektron pullar mijozning hisobidagi elektron qurilmalarda saqlanadi, agar u xohlasa, ularni real pulda maxsus xizmatlar yordamida yechib olish mumkin.
Cheklar ham tobora ko'proq kredit kartalari bilan almashtirilmoqda. Ular o'rnatilgan mikrotizim bilan jihozlangan va qoida tariqasida, ushbu karta egasining hisobvarag'i asosida chiqariladi.
Dunyoda pulning ikkita asosiy turi mavjud:
Do'stlaringiz bilan baham: |
