1-Amaliy mashg‘ulot Avtotransport vositalarining yonilg‘i moylarini ifloslanishini o‘rganish Ishdan maqsad

Detallarni saralash. Qismlarga ajratilgan mashina detallari yuvib to­za­lan­gandan so‘ng, saralash (nuqsonlarni aniqlash) postiga keltiriladi. Sa­ra­lash deb. de­tal­larni texnik nazorat qilish natijasida yaroqli, ta’mir talab qi­linuvchi va yaroqsiz (ta’­mirlab bo‘lmaydigan) guruhlarga ajratish texno­io­gik jarayoniga aytiiadi. Sara­lash texnik nazorat shartlari asosida o‘tkaziladi. Detallarni sara­lash jarayonini tash­kil qilish darajasi, ko‘p jihatdan, ta’mirlash sifatiga, ham­da ta’mirlash korxona­si­ning texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlariga ta’sir qi­ladi. Shuning uchun ham saralash uchastkasi uchun joy tanlashda quyidagi asosiy talablarni hisobga olish kerak.

Mehnat sarfi va detallarni tashishga ketadigan vaqtni ka­maylirish maqsadida, bu uchastka bo‘laklash va yuvish ish o‘rinlariga iloji bo­ri­cha yaqinroq joylashgan bo‘lishi kerak. Uchastka uchun yaxshi yoritilgan xona­lar ajratilishi, ularning maydoni uskunalar o‘rnatish uchun etarli bo‘lishi kerak.

Yeyilish miqdoriga, turiga va nuqsonlarining harakteriga ko‘ra detallar, aso­san, yaroqli, ta’mirlanadigan va yaroqsiz detallarga ajratiladi. Yaroqli delal­lar gu­ru­higa yeyilish miqdori joiz qiymatdan oshmagan va boshqa texnik shart­lar bilan chegaralangan, boshlang‘ich (chizmadagi) ko‘rsatkich­lardan chetga chi­qish­la­ri bo‘lmagan detallar kiradi. Ta’mirlanadigan detallar guruhi­ga – yeyilish miq­do­ri va boshqa chetga chiqishlar texnik shartlar bo‘­yicha ruxsat etilgan qiymat­lar­dan oshib ketmagan va ularni tiklash iqti­so­diy jihatdan maqbul bo‘lgan de­tallar kiradi. Yaroqsiz detallar guruhiga yeyilish miqdori yoki emirilish darajasini tiklab bo‘­lmaydigan yoki ularni tiklash iqtisodiy jihatdan nomaqbul bo‘lgan detallar kiradi.

Ta’mirlash korxonalarida detallarni saralashning quyidagi usllaridan foyda­laniladi:

- ko‘rinadigan nuqsonlarni aniqlash uchun detalning sirtini ko‘zdan ke­chi­rish, ya’ni uning umumiy texnik holatini tekshirish. yorilishlar, ezilish­lar, teshi­lish­lar, yopishib qolishlar va boshqa tashqi nuqsonlarni aniqlash;

- yeyilish miqdorini aniqlash uchun o‘lchov asboblarini qo‘llash;

-detallardagi yashirin (ichki) nuqsonlarni maxsus asboblar. moslamalar va qurnlmalar yordamida aniqlash.

Detallaming sirtini ko‘zdan kechirish va ularning yeyilish darajastni o‘l­chov as­bob­lari yordamida nazorat qilish maxsus tayyorgarlikni talab qil­may­di. Shu­ning uchun detallardagi yashirin nuqsonlarni maxsus asboblar va mos­la­ma­­lar^- yordamida aniqlashda qo‘llaniladigan saralash usullarini ko‘rib chiqamiz.

Yashirin tashqi va ichki darzlar kabi nuqsonlarni detalni buzmasdan na­zo­rat qilish mumkin. Bunga magnit, fluoressent, ultratovush usullari kiradi.

Po‘lat va cho‘yandan tayyorlangan mashina detallaridagi yashirin darz­la­­ri­ni aniqlashning keng tarqalgan va etarlicha aniq usullaridan biri magnit de­fek­toskopiyasidir. Magnit defektoskopiyasi yordamida ma’suliyat­li detal­lar tek­shi­riladi, chunki mashina harakatining xavfsizligi mazkur detal­lar­ning texnik holatiga bog‘liq. Bunday defektoskopiya asbobi o‘zining od­diy­li­gi va detalni tekshirish uchun uncha katta vaqt talab qilinmasligi bilan ajralib turadi.

4.2– rasm. Magnit oqimining yo‘nalishini aniqlash sxemasi

Bunday mag­nit may­do­nini aniqlash uchun detalning tekshiriladigan yuzasi maxsus sus­pen­ziya-ferromagnitli temir oksidi kukuni (1 I dizel yonilg‘isi, yoki ke­ro­sin­ga 50 g mag­nit ku­kuni) bor suyuqlik bilan qoplanadi. Buyumdagi darz bor joyning perimetri bo‘­yicha kukunli maydoncha hosil bo‘ladi, bu darcha chegarasini aniq ko‘rsatadi.

4.1-jadval