1-Амалий машғулот Mavzu: Avtotraktor dvigatellarining krivoship shatun mexanizmi, tuzilishi va ishlashini o’rganish

Klapanli. Afzalligi:

a) konstruksiyasi sodda,
b) uzoq vaqt ishlaydi,
v) kanallarni yaxshi berkitadi.
3. Kombinirlangan. Kiritish jarayoni tuynik orqali, chiqarish jarayoni esa klapan orqali bo’ladi. Ikki taktli dizel (YaMZ-204, YaMZ-206) dvigatellarida qo’llaniladi.


Klapanlaning joylashishiga ko’ra GTM turlari:

1. 
   Yon klapanli GTM (1-rasm, a). Afzalligi:
   

a) dvigatel va silindrlar kallagining o’lchami kichik bo’ladi,
b) harakat uzatuvchi qismlari kam.
Kamchiligi:
a) yonish kamerasi «G» simon bo’lganligi uchun issiqlikdan foydala-nish (iqtisodiy ko’rsatgichlari qiymati) kam bo’ladi,
b) tirsakli valning yuqori aylanishlarida to’ldirish koeffisiyenti kam,
v) siqish darajasi kam.

2. 
   Klapanlari yuqorida joylashgan GTM (1-rasm, b, v va 2-rasm).
   

2-rasm. Taqsimlash vali yuqorida joylashgan gaz taqsimlash mexanizmi (VAZ-2106 va VAZ-2107):
a- zanjirli yuritma; b-tishli tasmali yuritma, 1-tirsakli val, 2-yetakchi yulduzcha, 3-zanjir, 4-taranglash qurilmasining boshmog’i, 5-taranglash qurilmasi, 6-yetaklanuvchi yulduzcha, 7-gaz taqsimlash vali, 8-bir yelkali koromislo, 9-klapanlar, 10-rostlash boltining vtulkasi, 11-rostlash bolti, 12-zajir tinchlantirgichi, 13-moy nasosi va uzgich-taqsimlagich yuritmasining yulduzchasi, 14, 16, 17-tishli shkivlar, 15-tishli tasma.
Afzalligi:
a) yonish kamerasining yuzasi kichik bo’lganligi sababli iqtisodiy ko’rsat-gichlari yuqori hamda siqish darajasini oshirish mumkin,
b) eng uzoq aralashmadan svechagacha bo’lgan masofa kichik bo’lganligi uchun yonish yaxshi bo’ladi,
v) to’ldirish koeffisiyenti yuqori,
g) tirsakli valning aylanishlari sonini oshirish mumkin,
d) klapanlar soni to’tta bo’lganida inersion nagruzka kam bo’ladi va aralashma silindrga ko’p kiradi
Dizel dvigatellarida kiritish va chiqarish kanallari qarama-qarshi tamonda bo’lganida silindrga ko’proq havo kirishiga imkon yaratiladi.
Gaz taqsimlash valining joylashishiga ko’ra turlari:
1. Pastda(yon tomonda) joylashgan (1-rasm).
2. Yuqorida joylashgan (2-rasm). Bu holda harkatlanuvchi qismlar kam bo’ladi.
Gaz taqsimlash mexanizmining tuzilishi: (1-rasm)gaz taqsimlash vali-ning shesternyasi (2), gaz taqsimlash vali (3), turtgich (4), qo’sh gaykali rost-lash vinti (5), prujina (6), klapan (7), yo’naltiruvchi vtulka (8), shtanga (9), koromislo ustuni va o’qi (10), koromislo (11), klapan egari (12)
Gaz taqsimlash mexanizmi detallarining tavsifi:
1. Gaz taqsimlash valining shesternyasi. U po’latdan, tekistolitdan, plastmassadan tayyorlanadi. Agar shesternya qiya tishli bo’lsa shovqin kam bo’ladi.
Tirsakli valdan harakatni qabul qilishida klapanlarni o’z vaqtida ochilishini ta’minlash uchun shesternyaga uning tishlarini ma’lum holatda tishlashishini ta’minlovchi belgi ( o’yiq , chiziq yoki harf) qo’yiladi (3-rasm)