1. Alisher Navoiyning mumtoz poetikaga doir qarashlari aks etgan asarlari

Devonda jami 64 qit’a mavjud bo‘lib, shundan 44 tasi 2 baytli,
13 tasi 3 baytli, 5 tasi 4 baytli va 2 tasi 5 baytli qit’alardir.
Qit’alarda shoirning ma’naviy-axloqiy qarashlari, shaxsiy kuzatishlari
bilan bir qatorda she’r va shoirlik haqidagi fikrlari
ham o‘z ifodasini topgan.
Zi sar to po naboshad she’ri has xub,
Ki in mumkin naboshad hech kasro.
Badu nek ar barobar hast, bad nest,
Base dorand in neku havasro.
Zi bad gar neki o' boshad ziyoda,
Nadid az sad yake in dastrasro.
Kalomi Haq nayomad jumla yakson,
Chi boshad nukta mushti xoru xasro.
(Mazmuni: Hech kimning she’ri boshdan bir xilda yaxshi
bo'lmaydi, Bu deyarli mumkin emas. Agar yaxshi-yu, yomoni
barobar bo‘lsa, bu - yomon emas, Buni ko'pchilik orzu qiladi.
Yomonidan yaxshisining ko‘p bo‘lishi Yuzdan bir Shoirga ham
muyassar bo'lgan emas, Haqningki, barcha so'zi bir xil bo‘lmagandan
keyin Bizdek xoru xaslarga (tenglikni) him qo‘yibdi?)
Ushbu qit’a aruz tizimining ramali musaddasi mahzuf (ruknlari
va taqti’i: foilotun foilotun foilun - V -----/ - V ------ / - V - )
vaznida yozilgan.
Xullas, Fitrat Navoiyning ,, Fors tilida ham teran, usta bir san’atkor” bo`lganini e’tirof etarkan, ,,uning forsiyda kuchsiz bo`lg`oni” to`g`risida Boburning ma’lumotini ko`pda qabul qilmasligini ham aytadi.
Shoir “G`azalda uch kishi tavridur ul nav’...” misrasi bilan boshlanadigan qit’asida Hofiz Sheroziy, Abdurahmon Jomiy va Xisrav Dehlaviyning o`z g`azaliyotiga o`tkazgan ta’sirini alohida ta’kidlagan. Shu ma’noda devondagi she’rlar mavzusi, g`oya va badiiy xususiyatlari bilan turkiy tildagi she’rlariga hamohang. Foniyning o`zi bu haqda devondagi bir qit’asida shunday yozadi:
Ma’nii shirin-u ranginam ba turkiy behadast,
Forsi ham la’l-u durhoi samin gar bingari(y).
Go`iyo dar rost bozori suxan bikshodaam.
Yak taraf do`koni qannodiyu yak su zargari(y).
Z-in do`konho har kiro kolo kucho donad xarid,
Z-on, ki boshad ag`niyo, in naqdhoro mushtari(y).
(Ya’ni, Shirin va rangim so`zlarim turkiyda behad erur, Forsiysi ham ko`ring xuddi gavhardek bo`lur. Go`yo so`z bozori ichra ochganim ikki do`kon, biri qannodlik (qand-u halvo) eruru biri zargarlik durur.)