1-§. Zoologiya fani va uning vazifalari

Qoramol tasmasimon chuvalchangi voyaga yetgan davrida odamning ingichka ichagida, lichinkasi qoramol muskuli, jigari va boshqa organlarida parazitlik qiladi. Gavdasining uzunligi 8–10 m bo‘lib, kichkina bosh, ingichka bo‘yin hamda bo‘g‘imlarga bo‘lingan tana bo‘limlaridan iborat (19-rasm). Boshida doira shakldagi to‘rtta so‘rg‘ichlari bor. Tanasi juda ko‘p (1 000 taga cha) bo‘g‘imlarga bo‘lingan, hazm qilish organlari rivojlanmagan. Chuvalchang odam ichagida hazm bo‘la boshlagan oziqni tana yuzasi orqali shimib oladi.
Jinsiy sistemasi, ko‘payishi va rivojlanishi. Jinsiy organlari tanasining hamma bo‘g‘imlarida ko‘p marta takrorlanib turadi. Har bir bo‘g‘imda bir juft tuxumdon, bitta bachadon va juda ko‘p urug‘donlar bo‘ladi. Bachadoni tuxumlarga to‘lgach, bir necha bo‘g‘imlari tananing keyingi qismidan uzilib, ichak bo‘shlig‘iga tushadi va axlat bilan tashqi muhitga chiqib ketadi. Tuxumlari yem-xashak yoki suv orqali qoramollarga yuqadi (20- rasm). Tuxumdan chiqqan lichinkalar ichak devori orqali qonga o‘tadi va qon orqali jigar, muskul va boshqa organlarga borib o‘rnashib qoladi. Lichinkalar organlarda yupqa pardaga o‘ralib, pufaklik davriga o‘tadi. Suyuqlik bilan to‘lgan pufakcha finna deyiladi. Finnali go‘shtni yaxshi pishirilmasdan iste’mol qilgan odam uni o‘ziga yuqtiradi. Odam – qoramol tasmasimon chuvalchangining asosiy xo‘jayini, qoramollar esa oraliq xo‘jayini hisoblanadi.
Yassi chuvalchanglarning kelib chiqishi. Yassi chuvalchanglar orasida eng qadimgisi ichaksiz kiprikli chuvalchanglar hisoblanadi. Ular tuzilishi bo‘shliqichlilarning lichinkasiga o‘xshash bo‘ladi. Keyinchalik kiprikli chuvalchanglarning parazit yashashga moslashishi tufayli tuzilishi soddalashib borgan va ulardan so‘rg‘ichlilar hamda tasmasimon chuvalchanglar kelib chiqqan.
Savol va topshiriqlar.
1. Jigar qurti qanday tuzilgan?
2. Jigar qurti qanday rivojlanadi?
3. Jigar qurtining asosiy va oraliq xo‘jayinlari qaysi hayvonlar bo‘ladi?
4. Qoramol tasmasimon chuvalchangi qanday tuzilgan?
5. Qoramol tasmasimon chuvalchangi qanday rivojlanadi?
6. Qoramol tasmasimon chuvalchangi odam va qoramollarga qanday yuqadi?