1 – топшириқ. Кeракли жиҳозлар

6-амалий машғулот
Мавзу: Дорзовентрал ва изолатериал типдаги барг. Бир паллали ўсимликлар барги.
Машғулот 1. Ғўза баргининг анатомик тузилишини ўрганиш.
Керакли материаллар: янги ёки фиксирланган ғўза барги, флороглюцин ва НС1, қўшимча иш қуроллари.
Ишни бажариш тартиби. Ғўза барг пластинкасидан юпқа кўндаланг кесик тайёрлаб, унга флороглюцин ва НС1 таъсир эттирилади ва препарат тайёрланади. Сўнгра микроскопда кўринган объектдаги эпидерма, мезофилл ва ўтказувчи тўқималар аниқлаб олинади.
Эпидерма бир қават ҳужайралардан тузилган бўлиб, унинг уст­ки қисми кутикула билан қопланган. Эпидерма ҳужайраларидан баъзиларининг шакли ўзгариб (мегаморфозлашиб), тукчаларга айланади. Бу тукчалар оддий ва безли бўлади. Эпидерманинг айрим ҳужайралари оралиғида устьцалар жойлашган.
Мезофил баргнинг юмшоқ қисми ҳисобланади, у устунсимон ва ғовак тузилган ҳужайралардан таркиб топган. Анатомик тузилишига кўра, баргнинг мезофили доровентраль бўлади. Мезофилл ҳужайралари хлорофилл доначаларнга бой бўлади.
Қоллатераль (ёпик типдаги) ўтказувчи тўқималар барг мезофилининг марказий қисмида жойлашган. У ксилема ва флоэмадан ташкил топган, булар орасида прокамбий меристемаси жойлашган. Бундан ташқари яна мустаҳкамлик ва эластиклик хоссасига эга.
Топшириқ. Объективни кузатиш жараёнида баргнинг дорзовентраль типда эканлиги ва изолатерал баргдан фарқини аниқланг. Шунингдек, баргнинг эпидермаси тукчалари ва ўтказувчи тўқималарига ҳам эътибор беринг. Уларнинг расмини чизиб олинг ва қисмларини номланг.
Машғулот 2. Маккажўхори баргининг анатомик тузилишини ўрганиш
Керакли материаллар: флороглюцин, НС1, калий йодид ва қўшимча қуроллар.
Ишни бажариш тартиби. Баргнинг анатомик тузилишини ўрганиш учун барг пластинкасидан кесик тайёрлаб, унга флороглюцин ва НС кислота ёки калий йодид таъсир эттирилади. Микроскопда препаратни кузатсак, эпидерма билан қопланганини кўрамиз. Эпидерманинг устки қавати қалин кутикула моддаси билан ўралганлиги яққол кўзга ташланади. Баъзи ҳужайраларнинг шакли ўзгариб бигизсимон тукчаларга айланган. Эпидерма икки хил ҳужайрадан тузилган бўлади. Биринчи хили узунчоқ ва нотекис пўстли бўлиб, улар бутун барг сатҳи бўйлаб жойлашган. Иккинчиси қисқа, тўғри бурчакли ҳужайралар бўлиб, томирлар атрофида жойлашган. Устьицани ўраб турган қамровчи ҳужайралар узун, учки қисми юмалоқлашган бўлиб, сувга тўйинган вақтда ҳажми катталашади. Шу сабабли устьицалар аста-секин очилади. Сув етарли бўлмаганда устьицалар қайта ёпилади. Ҳар бир қамровчи ҳужайрани ён томондан учбурчак шаклдаги устьица олди ҳужайралар ўраб туради.
Мезофил қисмининг таркиби асосан бир хил паренхима ҳужайралардан ташкил топган. Баргнинг қуёшга қараган устки томонида паренхима ҳужайралар жуда зич бўлиб, ўтказувчи тўқималар атрофига бориб етган бўлади. Баргнинг йирик марказий томирлари ўтиб йўғонлашган қисмида мезофилл ҳужайралар бўлмасдан, уларнинг ўрнида рангсиз, озиқ моддалар кам бўлган йирик паренхима ҳужайралар учрайди. Баргнинг орқа томонидаги ўтказувчи тўқималар эса мезофилл ҳужайралар билан ўралган. Механик тўқимадан колленхима эпидерма тагида жойлашган ҳолда ўтказувчи тўқима томирларини ўраб туради. Колленхима кўп ҳолларда тирик паренхима ҳужайралардан ташкил топган бўлиб, баргларнинг эластиклик хоссасини яхшилайди. Баргларда склеренхима тўқимаси ҳам яхши ривожланган. Бу тўқима ўлик прозенхима ҳужайралардан иборат бўлиб, баргнинг ривожланишида муҳим роль ўйнайди.
Топшириқ. Машғулотни бажаришда асосан янги ва фиксирланган материаллардан фойдаланиб, баргнинг анатомик тузилишини ўрганинг, микроскопда кўринган тузилишининг расмини чизиб олинг.