1 – Тажриба иши

II. Ishning maqsadi:

1. Proporsional sozlagichning sxemasini yig‘ish.

2. Sozlagichning statik tavsifini olish.


III. Umumiy nazariy ma’lumotlar

Proporsional (P) sozlagich - bu shunday sozlagichki, unda chiqishdagi kattalik (rostlovchi organning siljishi) kirishdagi kattaliklarni (sozlanayotgan parametr) og‘ishiga proporsionaldir.

P - sozlashning rostlash qonuniyati quyidagi tenglama bilan ifodalanadi:
(9.1)
bu erda, - rostlagichning sozlovchi ta’siri (rostlovchi organning nisbatan harakatlanishi); -mos kelmaslikni ko‘rsatuvchi signal rostlanayotgan kattalikni uni berilgan qiymatlariga nisbatan og‘ishi yoki uni berilgan va haqiqiy oraliq qiymati o‘rtasidagi nisbiy birliklardagi farqi; k_p- rostlagichning kuchaytirish koeffitsienti, u P-rostlagichning sozlovchi parametridir. P-rostlagichning vaqt tavsifi 9.1-rasmda ko‘rsatilgan. Rostlagichning kuchaytirish koeffitsientiga teskari, ya’ni 1/k_p katta­lik-rostlagichning teng o‘lchovli bo‘lmagan koeffitsienti deb ataladi, 1/k_p x 100 esa rostlagichning proporsionallik oralig‘i deb ataladi. SHunday qilib, proporsionallik oralig‘i-bu butun shkalaga nisbatan foizlarda ifodalangan rostlagich shkalasining bir qismi bo‘lib, bu oraliqda sozlanayotgan parametrning o‘zgarishi rostlovchi organni bir chetki holatidan ikkinchisiga siljishiga sabab bo‘ladi.

_{8.1-rasm. P-rostlagichning vaqt tavsifi.}

Proporsionallik oraliqlarini nisbiy birliklarda belgilash, barcha sozlagichlarga, rostlanayotgan parametrning qanday ko‘rinishidan qat’iy nazar, proporsionallik oraliqlarini tadbiq etib tarqatish imkoniyatini beradi. Masalan, proporsionallik oralig‘i 60 bo‘lganda, rostlagichlarda o‘lchash ko‘rsatkichning 60% ga og‘gani klapanni to‘la-to‘kis siljishga olib keladi, ko‘rsatkichning 1% ga og‘gani esa klapanni uni to‘la yurishini 1/60 ga teng shkalaga siljishiga to‘g‘ri keladi.

Kichik proporsionallik oraliqlariga sozlangan rostlagichlar, parametr 1 % ga o‘zgarganda, sozlovchi organni katta siljishlarini ta’minlaydi. Agar proporsionallik oralig‘i qiymati 100 dan katta bo‘lsa, sozlovchi organ, rostlanayotgan parametrning butun shkalasi bo‘yicha o‘zgarganda ham to‘la siljishini ta’minlamaydi.