1- mavzu: Natural sonlarning o`qilishi va yozilishi

Mashqlar


№ 1 8, 9, 15, 13, 16, 17, 31, 35, 37 sonlarining qaysilari tub sonlar?
qaysilari murakkab sonlar?
№ 2 Tengsizlikning tub sonlardan iborat yechimlarini toping ?
1) 15< z ≤ 43 2) 18 < y < 50
№ 3 17, 22, 31, 35, 41, 47, 241, 208, 311 sonlarining qaysilari tub sonlar? qaysilari murakkab sonlar?


№ 4 70 dan 100 gacha bo`lgan sonlar orasida joylashgan murakkab va tub sonlarni alohida – aolhida yozib chiqing


№ 5 80 ning hamma bo`luvchilarini toping. Ulardan tub bo`lganlarini alohida yozing.


№ 6 30 dan kichik tub sonlarni yozib chiqing.


№ 7 Quyidagi sonlarning natural bo`luvchilari nechta.
1) 258 2) 54 3) 100 4) 45
5) 1154 6) 29 7) 2880 8) 863
9) 183 10) 846 11) 265 12) 16

№ 8 Qaysi juftlik o`zaro tub sonlardan iborat :

1) 25 va 34 2) 8 va 54 3) 12 va 15 4) 45 va 6
5) 11 va 28 6) 25 va 36 7) 21 va 10 8) 8 va 14
9) 18 va 15 10) 21 va 14 11) 26 va 15 12) 45 va 16


№ 9 Quyidagi sonlarning natural bo`luvchilari yig`indisini toping.
1) 256 2) 56 3) 200 4) 75
5) 154 6) 19 7) 1440 8) 863
9) 282 10) 846 11) 25 12) 16

12 - Mavzu: Eng katta umumiy bo'luvchi .
(EKUB).

58) Eng katta umumiy bo'luvchi (EKUB) deganda nimani tushunasiz?

Umumiy bo`luvchilar (UBlar) ichidagi eng kattasi eng katta umumiy bo'luvchi (EKUB) deyiladi.

59) Eng katta umumiy bo'luvchi (EKUB) qanday topiladi?
EKUB ni topishning bir necha usullari bor . Shulardan ikkitasini keltiramiz
1- usul :
1) EKUBi topilishi kerak bo`lgan sonlarning barcha bo`luvchilari topiladi
2) bo`luvchilar ichidan umumiylari ajratib olinadi
3) umumiy bo'luvchilar ichidan eng kattasi EKUB deyiladi.

Misol 28 va 70 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisini (EKUBini) topaylik

1) 28 va 70 sonlarining barcha bo`luvchilarini yozib chiqaylik:
28 ning bo`luvchilari : 1, 2, 4, 7, 14, 28.
70 ning bo`luvchilari : 1, 2, 5, 7, 10, 14, 35, 70
2) 28 va 70 sonlarining umumiy bo'luvchilari quyidagilar: 1, 2, 7, 14

3) bu umumiy bo'luvchilar ichidan eng kattasi : 14

14 soni 28 va 70 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUBi) deyiladi.


( Bu usulda EKUB ni topishda baqt ko`proq kerak bo`ladi shuning uchun 2 – usuldan foydalanamiz)

2 - usul :

1) sonlar tub ko'paytuvchilarga ajratiladi;
2) sonlarni tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi
3) ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi. Shu ko`paytma EKUB bo`ladi
Misol 84 va 96 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisini (EKUBini) topaylik
EKUB ni topish uchun:
1) sonlar tub ko'paytuvchilarga ajratiladi;

84 2 96 2

42 2 48 2
21 3 24 2
7 7 12 2
1 6 2
3 3
1
2) sonlarni tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi
84 = 2² • 3¹ • 7¹
96 = 2⁵ • 3¹ • 7⁰
3) ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi.
EKUB( 84, 96) = 2² • 3¹ • 7⁰ = 4 • 3 • 1 = 12
12 soni 84 va 96 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUBi) deyiladi.

• 
  Uchta va undan ortiq sonlarning EKUBi ham yuqoridagi usul bilan topiladi.
  

60. a va b sonlarning EKUBi 1 ga teng bo`lsa, bunday sonlar o`zaro tub bo`ladi

Misol 48 va 35 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUBi) ni topaylik

1) sonlar tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi
48 = 2⁴ ּ3¹ ּ5⁰ ּ7⁰
35 = 2⁰ ּ3⁰ ּ5¹ ּ7¹
2) ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi.
EKUB( 48, 35) = 2⁰ ּ 3⁰ ּ5⁰ ּ7⁰ = 1

Demak 48, 35 sonlari o`zaro tub ekan

№ 1 Quyidagi sonlarning eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUB) ni toping:
1) (320,160) 2) (120,32) 3) (16,32) 4) (420,45)
5) (46,92) 6) (111,3) 7) (84,96) 8) (15,46)
9) (65,95) 10) (105,28) 11) (125,350) 12) (50,60)
13) (21,84) 14) (50,225) 15) (93,85) 16) (54,36,99)
17) (7,15,38) 18) (30,50,70) 19) (56,84,126) 20 (215,435,600)


№ 2. Quyidagi sonlarning eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUB) ni toping:

1. 
   50, 75 va 100; 3) 72, 48 va 36; 5) 1024, 64 va 16;
   
2. 
   74, 45 va. 60; 4) 84, 63 va 42; 6) 864, 36 va 54.
   
   
   

№ 3. Sonlarning eng katta umumiy bo'luvchisini toping:

1. 
   45 va 72; 5) 12, 18 va 24 9) 15, 45 va 60;
   
2. 
   32 va 48; 6) 8, 24 va 80; 10) 25, 75 va 175;
   
3. 
   30 va 50; 7) 50, 60 va 70; 11) 13, 52, 169;
   
4. 
   12 va 30; 8) 14, 21 va 28; 12) 121, 143 va 132.
   

№ 4 Qaysi juftlik o`zaro tub sonlardan iborat :
1) 25 va 34 2) 8 va 54 3) 12 va 15 4) 45 va 6
5) 11 va 28 6) 25 va 36 7) 21 va 10 8) 8 va 14
9) 18 va 15 10) 21 va 14 11) 26 va 15 12) 45 va 16