1- mavzu: Natural sonlarning o`qilishi va yozilishi

To`garak mashg`ulotlarida foydalanish uchun matematikadan o`quv qo`llanma


1- Mavzu: Natural sonlarning o`qilishi va yozilishi.
1) Son deganda nimani tushunasiz?
Raqamlardan tashkil topgan ifoda son deyiladi
Sonlarga misol:
1) 736 uch xonali son bu son 7, 3, 6 raqamlaridan tuzilgan
2) 2815 to`rt xonali son bu son 2, 8, 1, 5 raqamlaridan tuzilgan
3) 64905 besh xonali son bu son 6, 4, 9, 0, 5 raqamlaridan tuzilgan
4) 56 ikki xonali son bu son 5 , 6 raqamlaridan tuzilgan

2) Natural son deganda nimani tushunasiz?

Sanashda ishlatiladigan sonlar natural sonlar deyiladi.
Natural sonlarga misol: 15, 22, 1067, 89072, …

3) Sonlarni yozishda qo`llaniladigan raqamlar qaysilar

Sonlarni yozishda qo`llaniladigan raqamlar quyidagilar;


0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 bular arab raqamlari deyiladi. (ular o`nta)
4) 0 natural sonlar qatoriga kiradimi?
0 natural son emas , lekin u natural sonlarni yozishda ishlatiladigan raqam.

5) Eng kichik natural son qaysi

Eng kichik natural son 1.
Eng katta natural son mavjud emas .
6) Ko`p xonali natural sonlarni o`qish va yozishning qanday usulini bilasiz ?
Ko`p xonali natural sonlarni sinflarga ajratib o`qish usuli.
Sonlar sinflarga ajratilsa ularni o`qish va yozish qulay bo`ladi.
7) Sinf nomlarini ayting?

• 
  Sinf nomlari :
  

1. Birlar 9. Septillionlar 10²⁴

2. Minglar 10³ 10. Oktalonlar 10²⁷
3. Millionlar 10⁶ 11. Nonalonlar 10³⁰
4. Milliardlar 10⁹ 12. Dekalonlar 10³³
5. Trillionlar 10¹² 13. Endekalonlar 10³⁶
6. Kvadrillionlar 10¹⁵ 14. Dodekalonlar 10³⁹
7. Kvintillionlar 10¹⁸ 15. Gugol 10¹⁰⁰
8. Sekstillionlar 10²¹ 16. Asankxeya 10¹⁴⁰

8) Ko`p xonali sonlarni qanday qilib sinflarga ajratiladi? Biror sonni sinflarga ajratib ko`rsating.

Sonni sinflarga ajratish uchun sonning yozuvidagi raqamlarni o`ngdan chapga qarab guruhlanadi. Har bir guruhda uchtadan raqam bo`ladi. Bu guruhlar sinflar deb ataladi.

Misol : 48 203 360 034 008 000 590 060 478 sonini sinflarga ajrataylik .

Sonlarni sinflarga ajratish o`ngdan chapga qarab bajariladi.

Sonlar chapdan o`ngga qarab o`qiladi.
9) Eng kichik besh xonali va eng katta to`rt xonali natural sonlarni yozing
10)Berilgan natural sonni xona birliklari yig`indisi shaklida yozing ?
2983 = 2 • 1000 + 9 • 100 + 8 • 10 + 3 • 1= 2000 + 900 + 80 + 3