1-– мавзу кириш. Таъминлаш манбалари ва вагонлар электр юкламаларини таснифи

8- Ishqorli akkumliyatorlarining ishlash rejimi va o’rnatilishi 
Мавзу режаси 
1.shqorli akkumulatorlar 
2. Kislotali va ishkorli akkumulatorlaming qiyosiy tahlili 
3.Akkumulatorlar batareyalarini montaj qilish 
Ishqorli akkumulatorlar 
Ishqorli akkumulator ikki xil bo‘Iadi: nikel-temirli (TNJ-250, TNJ-350) va 
nikel-kadmiyli (9156, 33/6. yoki 13X3 - 13K, 375N). 
Ishqorli akkumulator po'lat korpusdan iborat bo4ib, rezinali g‘ilof ichiga 
kiygizilan. 2.30-rasmda nikel — temirli (a) va nikel — kadmiyli (b) 
akkumulatorlar ko‘rsatilgan. 
Po‘lat korpus (1) da nikel-temir akkumulatorining musbat (8) va manfiy (3) 
yarim bloklar plastinalari joylashgan. Manfiy plastinalar soni musbatliliga 
qaraganda bitta ortiq. Chekka tamondagi plastinala manfiy plastinalardir. 
Plastnalar nikellangan po'lat lentalardan yasalgan. Ularning ko‘rinishi 
qutichalar (lamellar)ni eslatadi, ular ichiga aktiv massa joylashtiriladi. 
Musbat plastinalar aktiv massasi gidrat nikel zangi. Unga 16-18 % da 

---

qo‘shimcha bariy zangi ishlash muddatini oshirishga qo‘shilgan. 
7.3-rasm. Nikel-temirli (a) va nikel-kadmiyli (b) akkumulatodar. 
Manfiy plastinalar aktiv massasi poroshokli temir va uning zangi (unga 
ozgina oltingugurt kislotali nikel va oltingugurtli temir
Ishlash tamoyili. Kislotali akkumulatorlarda elektrolidlar bo‘Iib aktiv masa bilan 
qoplangan qo^oshinli plastinalar hisoblanadi.Aktiv massa xizmatini 
qo'rg'oshinning ikkilangan zangi P
v
0
2
bajaradi (musbat plastina), manfiy plastina 
sifatida P
v
xizmat 
qiladi. Elektrolit 25-34%li oltin-gugurt kislotasi H
2
SO
A
eritmasidan iborat. 
Musbat plastinalar (elektrodlar) sof qo‘rg‘oshindan qovurg‘aIi yuzaga yoki 
to‘rga ega qilib qo‘yiladi to‘rga poroshogi yoki qo‘rg‘oshin zangidan yasalgan 
pasta joylashtiriladi. So‘ngra plastinalarga elektr kimyo yo‘li bilan ishlov beriladi. 
Natijada, Pb0
2
jigarang ko'rinishga ega bo‘ladi. Manfiy plastinalar qo'rg
k
oshin 
va surma qotishmalaridan to‘r shaklida yasalgan. To‘r yacheykalarga 
qo'rg'oshinning ikkilanganzanchi Pb0
2
ning pemza, oyna poroshogi, qora kuya va 
boshqa aralashmalari bilan aralashgani joylashtiriladi. Elektr kimyo ishlovi 
berilgan Pb0
2
sof qo'rg'oshinga aylanadi. 
Manfiy plastinalar kulrang rangga ega. Shu ko‘rinishda akkumulator elektr 
energiya manbaiga aylanadi va unga iste’molchilar ulanganda, ya’ni razryad 
bo‘lganda u o‘z energiyasini uzata boshlaydi. Zaryad bo‘lganda akkumulator 
tashqi tok manbaiga ulanadi va elektr energiyasi akkumulatorda kimyoviy 

---

energiyaga aylanadi. Zaryad va razryad natijasida elektrkimyo reaksiyasi 
quyidagi formula bilan ifodalanadi: 
Pb0
2
+ Pb + 2H
2
SO, h>2PbSO
A
 + 2H
2
0 
Tenglamadagi —>ishorasi elektrkimyo reaksiyasining qaytariluv xususiyatga 
egaligini ко
4
rsatadi. 
Anodda bo‘ladigan jaroyonlarni quyidagicha ifodalash mumkin: 
SO
A
- 2elektron = SO