4 – савол баёни: Лизинг тўловлари хажмини ҳисоблаш лизингнинг тури, тўлов усули ва тўлов шакллари каби омилларга қараб турли усулларда амалга оширилиши мумкин.
Махсус адабиётларда лизинг тўловларини ҳисоблашнинг бир қатор усуллари такдим этилган89. МДҲ мамлакатлари молиявий соҳа мутахассислари ўртасида маълум бўлган лизинг тўловларини ҳисоблашнинг кенг тарқалган усуллари бўйича Е.Н. Чекмарева ва Л.Н. Прилуцкийлар таклифлари диққатга сазовордир. Хусусан, Ш.У. Хайдаров, Х.А. Ортиков ва Х.А. Тухсанов ҳаммуаллифликларида чоп этилган “Лизинг: тан олиш, баҳолаш ва унинг ҳисоби” китобида Е. Чекмарева ўзининг “Лизинг бизнеси” номли асарида собиқ иттифоқ тугатилгандан кейинги бозор муносабатлари шароитида лизинг тўловларини ҳисоблаш услубиятини биринчилардан бўлиб 1993 йилда чоп этган. Ушбу услубият лизинг тўловларининг умумий сўммасини ҳисоблашни амалга ошириш ва улар тўлови жадвалини тузиш учун мўлжалланган. Рисолада, шунингдек, лизинг тўловлари амортизация ажратмалари, фойдаланиладиган захиралар учун тўлов, комиссион тўловлар ва лизингга берувчининг қўшимча хизматлари учун тўловлардан иборат бўлади90, деб таъкидланган.
Е. Чекмарёва томонидан таклиф этилган ушбу услубиятни молиявий лизинг билан биргаликда тезкор лизинг учун ҳам қўллаш мумкин деб ҳисобланган. Лизинг муддати тугагандан кейин лизинг мол-мулки қолдиқ қиймати ва молиявий лизинг битими муддатдан олдин ёпилишини ҳисоблашнинг ўзига хос варианти келтирилган. Молиявий лизинг битими муддатдан олдин ёпилиши сўммасига қўйидаги 3 та таркибий қисм киритилган:
лизинг келишуви бўйича лизинг тўловларининг барча тўланмаган сўммаси;
лизинг келишувининг амал қилиши тугагандан пайтдан бошлаб то мол-мулк тўлиқ амортизациялангунча қадар давр бўйича мол-мулкнинг ўртача йиллик қиймати тарзида ҳисобланган неустойканинг фоизларда ифодаланган кредит захираларидан фойдаланганлиги учун ставка сўммасига ва комиссион ҳақи ставка сўммасига кўпайтирилганлиги.
Сўнги йилдаги Е.Чекмареванинг услубияти ўз долзарблигини бирмунча йўқотганлигининг сабаби у ижарага олувчи ва лизинг компанияси ўртасидаги ўзаро бозор муносабатларини акс эттирмайди. Бошқача айтганда, Е. Чекмарева услубиятида ижарага олувчининг манфаатлари инобатга олинмайди. Услубият факатгина лизингни ташкил этиш ва ўтказиш бўйича лизинг компаниясининг харажатларини жамлаш ва унинг устама ҳақи (маржа)ни назарда тутади.
Лизинг тўловлари таркибига лизинг берувчи томонидан лизинг шартномаси шартларига мувофиқ, лизинг объектини суғурталашга тўланган суғурта тўловлари ҳам киритилиши ёки уни қуйидаги формула билан изоҳлаш мумкин: