1- ma'ruza. Odam va hayvonlar fiziologiyasi faniga kirish

Muskullar fiziologiyasi
R e j a:

1. 
   Ko’ndalang targ’il tolali muskullar.
   

6. 
   Harakat birliklari.
   
7. 
   Muskul qisqarishining mexanizmlari.
   
8. 
   Muskul kuchi va ishi.
   
9. 
   Silliq muskullar.
   

Odam va yuqori taraqqiy etgan umurtqalilarga uch xil muskullar mavjud: tananing ko’rdalang targ’il tolalali muskullari, yurak muskullari va ichki organlar, teri hamda qon tomirlarining silliq tolali muskullari.

Ko’ndalang targ’il tolali muskullar.
Ular MNS kelgan impulslar tufayli ro’y beradi:

2. 
   Tananing bir joydan ikkinchi joyga siljishi, harakati:
   

10. 
    Tana qismlarining bir-biriga nisbatan harakati:
    
11. 
    Tanani ma'lum vaziyatda saqlash:
    
12. 
    Issiqlik ajratish:
    

Ko’ndalang targ’il tolali muskullar uchta asosiy xususiyatga ega: 1) Qo’zg’aluvchanlik, ya'ni qitiqlanishga nisbatan o’zida ionlar o’tkazuvchanligini va ma'lum potensialni o’zgartirib javob berish. 2) O’tkazuvchanlik, ya'ni harakat potensialini tola bo’ylab o’tkazish: 3) qisqaruvchanlik.
Muskulning qo’zg’alishi undan nerv tolalarining qitiqlanishi tufayli amalga oshiriladi, aynan muskul tolasini qo’zg’atish uchun undagi nerv tolalarini kurare zahari bilan sezgirligi yo’qotiladi yoki elektrod muskul tolasiga bevosita suqiladi. Muskul biotokini yozib olish - elektromiografiya. U diagnostika va sport fiziologiyasida ishlatiladi. Muskul mexanik aktivligini yozib olish miografiya deyiladi.
Ko’ndalang targ’il muskullar qisqarishi ikki xil ya'ni izotonik va izometrik (ta'rifini bering). Tabiiy holda aralash muskullar qisqarishi bo’ladi (Auksotonik).
Muskul tolalarining qo’zg’aluvchanligi nerv tolalarinikidan past pogonasi yuqori. Ularda harakat potensialining amplitudasi 120-130 mv, uzunligi 1-3 m. sek, tarqalish tezligi 3m/sekund. Harakat potensiali ikki tomonlama tarqaladi. Baqa muskulida birlamchi va ikkilamchi (summatsiyasi) qisqarishni chizib ko’rsatish ke­rak (0,05 s latent vaqti alohida-alohida qisqarish hosil bo’lishiga yetarli undan qisqarsa summatsiya ro’y beradi).

Agar muskul tolasiga yoki yaxlit muskulga izma-iz rit­mik qo’zg’alish juda tez berilsa, doimiy qisqarish yoki te­tanus qo’zg’atiladi. Tetanik qisqarish amplitudasi alohida qisqarish amplitudasidan katta bo’ladi. Beriladigan qitiqlagich chastotasiga qarab tishli tetanus (a), silliq te­tanus (v) kuzatiladi.