1- ma’ruza: gidravlikaning o’rganish sohasi va tarixi

Suyuqlikka ta’sir etuvchi kuchlar.
Odatda suyuqlikka ikki turdagi tashqi 
kuchlar: 
sirtqi 
va 
massali kuchlar 
ta’sir
qiladi. Masalan, sirtli kuchdan bosim kuchi 
bo’lib, u suyuqlik hajmi sirtiga qo’yilgan va
shu yuzaga proportsionaldir. Massali 
kuchlar suyuqlikni tashkil qiluvchi har bir zarracha massasiga proportsionaldir. Bu 
kuchlar qatoriga 
og’irlik,
inertsiya va shunga 
o’xshaganlar
kiradi. 

---

Suyuqlik tinch holatda bo’lganda, unda qovushqoqlik kuchi bo’lmaydi. SHu sabali
bu holda suyuqlik ideal suyuqlik xususiyatlariga ega bo’ladi va gidrostatika masalalari
ideal suyuqlik deb qarab olingan 
yechimlari katta aniqlikda bo’ladi. Tinch holatdagi
suyuqlik ichida paydo bo’lgan siquvchi kuchlanish 
gidrostatik bosim 
yoki 
gidrostatik 
bosim kuchlanishi 
deb ataladi. 
Endi gidrostatik bosim tushunchasi bilan 
bog’liq
bo’lgan
asosiy qoidalarni 
o’rganamiz.
Bu uchun muvozanatda turgan qanaqadir hajmdagi suyuq jism olamiz. 
(1.1-rasm) Olingan hajmdagi suyuqlikni 
VS 
tekislik bilan ikki qismga 
bo’lamiz.
SHu 
bo’lingan
birinchi I qism 
VS 
bo’luvchi
tekislik orqali II-qismga 
ta’sir
qiladi. 
Bo’luvchi
tekislik yuzasini 
S 
deb belgilaymiz. Fikran birinchi qismni tashlab 
yuboramiz. qolgan II-qism muvozanatda 
bo’lishi
uchun tashlab yuborilgan I-qism 
o’rnini
gidrostatik bosim kuchi deb ataluvchi va shu 
S 
yuzaga 
ta’sir
qiluvchi 
P 
kuch 
bilan almashtiramiz. 
Qaralayotgan 
S 
yuzaga ta’sir qiluvchi 
R 
kuch gidrostatik bosim kuchi yoki 
qisqacha