1 – laborotriya ishi

ISHNI BAJARISH TARTIBI:
Penoplast taglikka katakli oq qog’oz qo’yib, uning ustiga uchburchakli prizma joylashtiriladi. So’ng, qalam yoki ruchka yordamida prizma nusxasi qog’ozga ko’chiriladi. Prizmani joyidan siljitmasdan tanlab olingan qirrasiga, undan chiqqan nurlar tik ko’zimizga tushadigan qilib, boshni joylashtirib olish kerak. Shu vaziyat imkoni boricha ish bajarilib, bo’linguncha o’zgartirilmasligi kerak. Bitta ignani prizma qirrasining ikkinchi tomonida prizmaga tegdirib qo’yamiz. Uning soyasini ko’z bilan aniq ko’rishimiz kerak. Ignaning bu vaziyati nurning prizmaga tushish nuqtasi bo’ladi. Prizmaga tushayotgan nurning yo’nalishini aniqlash maqsadida ikkinchi ignani birinchi ignadan mumkin qadar uzoqroq hamda birinchi ignaning soyalari ko’zimizga bitta ignaning soyasidek ko’rinadigan qilib, joylashtiriladi. Ma’lumki, ikkita nuqtadan bitta to’g’ri chiziq o’tkazish mumkin. Shunday qilib, ikkita igna yordamida prizmaga tushuvchi va nurning yo’nalishi topiladi. Prizmadan chiqqan nurning yo’nalishini topish uchun, prizmaning ko’z tomon sindirish qirrasiga uchinchi ignani, ignalar (1 va 2) soyasi qopalanadigan qilib qo’yiladi. Prizma sindiruvchi qirrasidan chiqqan nurning yo’nalishini aniqlashda yana bir ignadan foydalaniladi. Uni uchinchi ignadan mumkin qadar uzoqroq joyga shunday joylashtirish kerakki, avvalgi ignalar soyasi uni qoplasin. Shunday qilib, uchinchi va to’rtinchi ignalar prizmadan chiqqan nurning yo’nalishini ko’rsatadi. Tushgan va chiqqan nurlar yo’nalishlarini aniqlagandan so’ng, chizmalarni davom ettirib to’liq ko’rinishga keltirib nurning og’dirish burchagi ni transportir yordamida o’lchanadi. Chizmadan prizmaning sindirish burchagini ni ham transportir yordamida aniqlab, (9) ifodadan foydalanib, prizmaning sindirish ko’rsatkichi n topiladi.
T
3 расм
ajribani 4-5 ta qog’ozga takrorlab, hamma chizmalar uchun n sindirish ko’rsatkichining o’rtacha qiymati va o’rtacha kvadratik hatoliklarini hisoblang.
Aniqlangan n sindirish ko’rsatkichining o’rtacha qiymati va tajribalar soni N ortidagi grafik chiziladi (3 rasm).