1 – laborotriya ishi

NAZARIYA
Fotometrning asosiy qonunlaridan biri yoritilganlik. Birlik yuzani yorug’lik manbaidan tarqalayotgan yorug’lik oqimi bilan yoritganimizda kuzatiladigan hodisa yoritilganlik deyiladi. Ifodasi:
(1)
dS – yorituvchi kichik yuza.
dF – kichik yuzaga tushayotgan yorug’lik oqimining o’zgarishi.
E – yoritilganlik, birligi lyuks.
Laboratoriya ishida foydalanadigan lampaning o’lchami, fotoelement sirtgacha bo’lgan masofadan ancha kichik. SHu sababdan uni nuqtaviy manba deb hisoblash mumkin. Nuqtaviy manbadan tarqalayotgan yorug’lik, oqimi ifodasi:
(2)
–fazoviy burchak, kattaligi ya’ni manbadan yoritiluvchi yuzagacha bo’lgan masofaning kvadratiga shu yuzaga teng bo’lishi kerak. 2-rasm. Umumiy holda yoritilayotgan sirt yorug’lik dF oqimiga nisbatan biror burchak ostida joylashgan bo’lishi mumkin. 2 – rasm. U holda ; (3)
i
2 rasm
fodani (2) ifodaga qo’shsak, u vaqtda oqim o’zgarishi quyidagicha bo’ladi.
; (4)
(1) va (4) ifodalangan xolda


; yoki ; (5)
ifoda Hosil bo’ladi. (5) formulada ikki fizik kattaliklar – E va I o’zaro bog’langan. E - yoritilganlik yorug’lik kuchiga I va cosa burchakka to’g’ri proporsional, yorug’lik manbaidan yoritiluvchi sirtgacha bo’lgan masofaning kvadratiga teskari proporsional.
Fotoeffekt qonuniga ko’ra, fototokning qiymati fotoelementga tushayotgan yorug’lik oqimiga to’g’ri proporsional
; (6)
k - fotoelementlarning sezgirligi.
(I), (2) va (6) ifodalardan
; (7)
ifoda hosil qilinadi.
Bunda berilgan fotoelement va yorug’lik manbai uchun k, dS va I o’zgarmas bo’ladi. Shu sababdan c = kdSI belgilash kiritamiz, va (7) ifodani quyidagicha yozamiz.
; (8)
Agarda va i kattaliklarni o’lchash imkoniyatiga ega bo’lsa, u holda (7) ifodadan fotoelement sezgirligi k - ni aniqlash mumkin. Laboratoriya ishida bunday imkoniyatga ega emasmiz. Shu sababli laboratoriya ishida (8) ifodani tekshirib ko’riladi.
OLCHASHLAR.
1. Fotoelement sirtini, dasta yordamida O-vaziyatga to’g’rilab qo’yiladi. Fototokning maksimum bo’lishiga erishiladi. So’ng vaziyatni fotoelementga eng qisqa masofadan boshlab 2 sm qadam bilan ortilib boriladi. Har bir vaziyat uchun mikroampermetrning ko’rsatishi yozib olinadi. Tajriba 3 marta takrorlanadi.
2. Fotoelementni tekislik vaziyatiga 30⁰ va 60⁰ to’g’rilab 1-punktdagi ko’rsatilgan vazifalar takrorlanadi.
3. Olingan natijalardan foydalanib, j=1,2,3,....
; ;
grafiklari chiziladi. Grafiklardan foydalanib S ning - qiymati topiladi.