1-§. Diyorimiz jahon sivilizatsiyasi beshiklaridan biri siz ushbu darslikda iv–xv asrlar

20-§. MUHAMMAD XORAZMSHOHNING MAMLAKAT MUDOFAASIGA OID TADBIRLARI VA UNING OQIBATI


Xorazmshohning mudofaa rejasi. Chingizxon Movarounnahr yurishiga katta ahamiyat berib, puxta tayyorgarlik ko‘rgan edi. Hali harbiy yurish boshlanmasdanoq u o‘z dushmanining kuch-qudrati va urushga tayyorgarligi to‘g‘risida savdogarlar
orqali to‘plagan ma’lumotlarni sinchiklab o‘rgangan. Chingizxon Xorazmshohlar davlatining ichki ziddiyatidan to‘la xabardor edi.
Xorazmshoh bilan sarkardalar o‘rtasida mavjud ixtiloflar  avvalboshdanoq mavjud ustunlikdan foydalanishga imkon bermadi. Urush boshlanishi arafasida bo‘lgan harbiy kengashda ular o‘rtasidagi kelishmovchilik yaqqol namoyon bo‘ldi. Kengashda dushmanga zarba berishning yagona rejasini yakdillik bilan belgilab olish o‘rniga fkrlar bo‘linib ketdi. Sulton Muhammadning og‘li Jaloliddin, Xo‘jand hokimi Temur Malik singari sarkardalar harbiy kuchlarini asosiy nuqtalarga to‘plab, dushmanga zarba berishni taklif etadilar. Biroq Sulton katta qo‘shinni bir joyga to‘plashdan qo‘rqar edi. Sulton nazarida bir joyga to‘plangan qo‘shin uni taxtdan ag‘darib tashlashi mumkin edi. Shuning uchun ham harbiy kengashda sulton o‘z qo‘shinlarini turli shaharlarga bo‘lib yuborib, urushda mudofaa taktikasini qo‘llashga qaror qiladi. Shu tariqa mamlakat katta xavf ostida qoldi.
O‘tror qamali. 1219-yilning kuzida Chingizxon Xorazmshohga qarshi yurish boshlaydi. Chingizxonning o‘trorliklardan o‘chi borligidan mo‘g‘ullar qo‘shini dastlab Sirdaryo bo‘yida joylashgan O‘tror shahri ustiga yurish qildi. O‘tror mustahkam qal’ali chegara shahar edi. Qal’a noibi G‘oyirxon (Inolchiq) va sarkarda Qoracha Hojib boshchiligida mo‘g‘ullarga qarshi jang qildilar. Manbalarga ko‘ra, O‘tror qamali 5 oy davom etgan. O‘tror mudofaasining eng og‘ir paytida Qoracha Hojib o‘z qo‘shini bilan shahar darvozasidan chiqib, mo‘g‘ullarga taslim bo‘lgan. Biroq xiyonatkorlarni mo‘g‘ullar ham kechirishmagan. Ular Qoracha Hojib va uning askarlarini qatl etishgan.
G‘oyirxon o‘zini Chingizxon savdogarlari va sarbonlarini o‘ldirishda aybdor his qilib, so‘nggi nafasigacha dushmanga qarshi kurashadi. U boshliq mudofaachilarning bir qismi O‘tror arkiga joylashib olib, mudofaani yana bir oygacha davom ettiradilar. G‘oyirxon qurshovga olinib, asirga tushiriladi va Samarqandga olib borib, qiynab o‘ldiriladi.