1 – Amaliy mashg’ulot. Yo’sintoifa -bbryophyta o’simliklar bo’limi Ishning maqsadi

Topshiriqlar va ishni bajarish tartibi
1. Sfagnumning tashqi tuzilishini lupa yordamida o’rganing. Poyadagi shoxchalarga vajinsiy organlarning joylashishiga e’tibor berib, ularni rasmga tushiring.
2. Poyaning ko’ndalang kesim yuzasini, preparatlardan foydalanib, mikroskop yordamida parenxima va po’stloq qismidan tashkil topgan o’lik hujayralarni kuzating, ularning rasmini chizib oling.
3. Preparatlardan foydalanib. bargni hosil qiluvchi ikki xil hujayralarga e'tibor berib, ularning tuzilishini chizib oling.
4. Sporogoniyning tashqi tuzilishi bilan tanishing va undan uzunasiga kesma tayyorlab. mikroskop ostida ko’ring. Sporogoniy va ustunchaning holatini, shuningdek, o’simlikning umumiy ko’rinishini rasmga tushiring.
Poyabargli yosinsimonlar - Briopsida
BO’LIM - Yo’sintoifa - Bryophyta o’simliklar
SINF(AJDOD) - Poyabargli yosinsimonlar – Briopsida
QABILA - Kakku zig’irnamolar- Polytrichales
OILA - Kakku zig’irdoshlar- Polytrichaceae.
ТURKUM - Kakku zig’iri-Polytrichum
ТUR - Oddiy kakku zig’iri- Polytrichum communi
Umumiy tushunchalar. Yashil yo’sinkabilar yoki Briumkabilar - Bryidae sinfchasi (ajdodcha). Bu sinfcha 13 ta qabila, 85 oiJa, 700 dan ortiq turkum va 14 mingga yaqin turni o’z ichiga oladi. Ular ko’p yillik yoki bir yillik o’t o’simliklar bo’lib, kattaligi I mm dan to 50 sm gacha va hatto undan ham balandroq bo’lishi mumkin. Ko’pchiligi yashil rangli bo’ladi. Sinfcha vakillari Yer yuzida keng tarqalgan bo’lib, Arkti-kadan to Antarktidagacha bo’lgan joylarda o’sadi. Oita Osiyo sharoitida sernam joylarda funariya turkumining turlari, choi zonasida erta bahorda qumloq joylarda tortula turkumi turlari va togii tumanlarda esa Kakku zig’iri turkumining ayrim turlari o’sadi. Yashil yo’sinlar oq yo’sinlardek protonema ipchalarining yaxshi taraqqiy etganligi va sershoxlanganligi bilan farq qiladi. Bulardan tashqari, ko^;sakchada sporalar yetilgan vaqtda, ularning tashqariga sochilishiga yordam beradigan peristomani bo’lishi ham muhimdir. Bu sinfchaga kiradigan Kakku zig’irdoshlar oilasidan (Polytrichaceae) kakku zig’irini ko’rib chiqamiz.
Kakku zig’iri — Polytrichum commune. Bu oilaning kakku zig’iri turkumiga 100 ga yaqin tur kiradi. Keng tarqalgan vakillaridan biri oddiy kakku zig’iri bo’lib, balandligi 30-40 sm gacha boradi. Uning poyasi tik o'sadi. Poyaning yuqori va o’rta qismidagi barglar past-dagiga nisbatan yirikroqdir. Kakku zig’iri - ikki uyli o’simlik. Jinsiy organlari anteridiy va arxegoniylar hisoblanib, poyaning uchki tomonida hosil bo’ladi. Anteridiy uzunchoq shaklda bo’lib, qisqa bandda o’rnashgan. Anteridiydagi har bir spermagen hujayralardan bittadan 2 xivchinli spermatozoid hosil boiadi. Otalanish jarayoni suv yordamida yomg’ir yog’ganda yoki shudring tushganda ro’y beradi. Otalangan tuxum hujayradan sporofit nasl - sporogoniy hosil bo’ladi. Yetilgan sporogoniy murakkab tuzilishga ega. U ikki qisimdan: ko’sakcha va banddan iborat. Ko’sakcha bo’shlig’ida xaltachaga o’xshagan sporogoniy joylashgan. Sporogoniyda hosil bo’lgan sporalar tayyor holga kelgandan so’ng, ko’sakcha ochiladi. Sporalar qulay sharoitga tushgandan so’ng, o’sib sershox protonema ipchalari, ularda esa kurtaklar vujudga keladi. Kurtaklar asta-sekin o’sib, poyabargli yo’sinlarga aylanadi (4-rasm).