|
Istiqlol uchun kurasli - milliy g'oya asosi
Tarixiy tajriba shuni ko'rsatmoqdaki, bizning ota-bobolarimiz asrlar davomida o'z oilalari, muqaddas tuproqlari, diniy e'tiqodlari, urf-odatlari va an'analariga sodiq qolishni ulug' ish deb hisoblasligan. Bu daxlsiz urf-odatlarning buzilmasligi uchunxalqimizning ming-minglab sodiq o'g'lonlari o'z hayot-larini qurbon qilganlar, yurt mustaqilligi uchun bo'lgan janglarda shahid ketganlar. Turkiston Rossiya tomonidan bosib olingan vaqtdan beri to'xtamagan milliy-ozodlikharakati x'alqning milliy o'zligini anglasliida, o'z Vataniva millatining ozodligi va mustaqilligi uchun uning vatanparvarlik intilishlarini mustalikamlaslida ulkan ta'sir ko'rsatdi.
Ma'lumki, jadidlar islohotlarni bosqichma-bosqichamalga oshirishni, taraqqiyot va rivojlanishga faqattinchlik yo'li bilan, parlament orqali erishishni mo'ljal-lagan edilar. Ular o'zbek xalqining o'ziga xos milliyxususiyati (mentaliteti), uning samiymiyligi, bag'ri keng-ligi, sabr-toqati, bardoshi va chidamini ham hisobgaolgan holda tinch yo'l bilan hokimiyatni qo'lga olishgaintilgan edilar. Jadidlar faoliyatidagi bu o'ziga xos milliyg'oya keyinchalik jahoniy ahamiyatga molik hodisagaaylanib, u Hindiston va boshqa mamlakatlardagi milliy-ozodlik kuchlari yo'lboshchilari tomonidan yanada rivojlantirildi.
Biroq 1917-yildagi voqealar jarayoni, «Rusiyada bosh ko'targan yangi bir balo — bolshevik balosi» (Fitrat)kuchlar nisbatini butunlay o'zgartirib yubordi. Mahmudxo'ja Behbudiy tomonidan o'rtaga taslilangan «Haqolinur, berilmasi» shiori butun millatning jangovarchaqirig'iga aylandi. Mustaqillik va ozodlik uchun, Turkistonda muxtoriyat o'rnatish uchun parlament yo'li orqali kurasligan Turkiston Muxtoriyati hukumati bol-sheviklar tomonidan qonga botirildi. Turkistonda kommunistik mafkuraga tayangan mustabid sovet rejimiqaror topdi.
Bolsheviklar tomonidan nafaqat Rossiyada, balkiuning «chekka o'lkasi» hisoblangan Turkistonda hammustabid tuzum o'rnatildi. Sovet rejimi o'nlab xalqlar ustidan o'z hukmronligini zo'ravonlik yo'li bilan joriy qildi. Biroq milliy mafkura va milliy g'oya yurtimizda sovet tuzunii davrida ham o'lmadi, u yasliaslida davometdi. Kommunistlar xalqimiz yuragidan, uning qalbi va tafakkuridan mustaqillik tushunchasini, milliy g'oya vamilliy birlik haqidagi fikrlarni butunlay ildizi bilan sug'urib taslilasliga intildi. Bosqinchilar o'z rejalarini amalga oshirish uchun qanchalik intilmasinlar, ularbunga uzoq vaqt muvaffaq bo'la olmadilar. XalqimizningmiUiy g'oya va mafkuraga sadoqati Turkiston mintaqasida mustabid sovet rejimi va bosqinchi qizil armiyaga qarshi qaratilgan qurolli harakatida ayniqsa yaqqol na-moyon bo'ldi. Sovet rejimi davrida qariyb 20 yil davometgan bu harakat noto'g'ri talqin qilinib, unga «bosmachilik« deb tamg'a bosildi. Aslini olganda bu harakat bosqinchi qizil armiyaga va uning manfaatlariga zidkeladigan Sovet hokimiyatining siyosatiga qarshi qaratilgan edi.
Afsuski, uzoq davom etgan kuraslilardan so'ng Turkistondagi bu harakat mag'lubiyatga uchradi. Kommu-nistik mafkura milliy g'oyaga qarshi kuraslida, vaqtincha bo'lsa-da, muvaffaqiyatga erishdi. Buxoro va XorazmXalq Respublikalari hukumatlarining boshliqlari (Fayzulla Xo'jayev, Polvonniyoz Yusupov va h.k.) tomonidan o'tkazilayotgan milliy murosa va kelishuvchilik siyosatiham bolshevik rahbarlarning kuchli tazyiqlari natijasida o'zgartirildi. Markazdan yuborilgan Turkkomissiya, Turkbyuro, O'rta Osiyo byurosi kabi turli komissiya vapartiya taslikilotlari amalda mintaqaning mutloq hukmdori bo'lishga intildilar va ko'pincha bunga muvaffaq ham bo'ldilar. Mustabid sovet rejimi tomonidan 20—30-yillarda O'zbekistonda o'tkazilgan dahshatli qatag'on millat gullarini, fidoyi va vatanparvar bobolarimizni vahshiyona qirib tasliladi. Tarixan halokatga malikum bo'lgan sovet rejimi mudhish qatag'on siyosatini keyinchalik ham izchil ravishda davom ettirdi.
Tarix xalqqa saboq va ma'rifat beradi. Tarixni o'rganmasdan turib kelajakni anglab bo'lmaydi. Har birinson, har bir xalq o'z o'tmishi va kechmishini ajdodlari tomonidan yaratilgan tarixiy kitoblarni sinchiklab o'qish,o'rganish va mutolaa qilish orqali bilib oladi. Tarix insonaql-idroki va tafakkurining shunday bir nodir va mo'jizakor mahsulidirki, uning ma'naviy qudrati va yordami bilan biz barcha kechmish zamonlarning odamlariga hamdam-u hamnafas bo'lamiz, o'tib ketgan asrlar silsilasini butun hayajonlari, kuraslilari va ziddiyatlari bilanko'z o'ngimizda gavdalantiramiz. Inson tarixdan ta'lim-tarbiya oladi. Tarix saboqlaridan o'ziga tegishli xulosachiqara olmagan, kechagi kunini yaxshi bilmagan millatning kelgusi qismati o'z-o'zidan ravshan.
Tarix saboqlari bugungi kunda ham bizni hushyorlik-ka undaydi. Xususan, O'zbekistonda siyosiy barqarorlikni izdan chiqarmoqchi bo'lgan kuchlar mavjudligi kishini jiddiy o'ylantirmasdan qo'ymaydi. Shuninguchun ham mustaqillik in'om etgan ne'matlarni biz avaylab asrasliimiz, o'z ozodligimizni ko'z qorachig'idek himoya qilishimiz kerak.
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti LA.Karimov ta'kidlaganidek, «Modomiki, o'z tarixini bilgan, undan ruhiy qu vvat oladigan xalqni yengib bo'lmas ekan, biz tariximizni tiklasliimiz, xalqimizni, millatimizni ana shutarix bilan qurollantirishimiz zarur. Tarix bilan qurollantirish, yana bir bor qurollantirish zarur».
Do'stlaringiz bilan baham: |
