0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

Nazorat savollari

1. 
   Talab elastikligi nima va qanday topiladi?
   
2. 
   Talab elastikligiga qanday omillar ta’sir qiladi?
   
3. 
   Taklif elastikligi nima? Iqtisodiy oqibatlari nimalardan iborat?
   
4. 
   Bozor davri nima? Qanday bozor davrlari bor, ularning mohiyati?
   
5. 
   Talab va taklif ortiqchaligi nima?
   
6. 
   Soliq yukini xaridorlar va ishlab chiqaruvchilar daromadiga ta’sirini qanday izohlaysiz? Chizmalarda ko'rsating.
   
7. 
   Egri soliqlar qanday soliqlar?
   
8. 
   Qo‘shilgan qiymat solig'i qanday topiladi? Nima uchun bunday soliq kiritilgan?
   
9. 
   Aksiz soliqlari qanday mahsulotlarga qo'yiladi va bunday soliq miqdo- rining me’yori qancha (qanday topiladi)?
   

7. 
   bob. ISTE’MOLCHINING TOVAR TANLOVI VA
   FOYDALILIK KONSEPSIYASI
   
   1. 
      Iste’molchi xatti-harakatining xususiyatlari va unga ta’sir etuvchi omillar
      

Iste’mol bozori — tovarlami shaxsiy iste’moli uchun xarid qiluvchi yoki xizmatlardan foydalanuvchi alohida shaxslar va oila xo‘jaliklaridir. Iste’molchilar bir-biridan yoshi, daromad darajasi, ma’lumoti, bir joyda qo‘nim topib yashamasligi, ta’bi, didi bo‘yicha keskin farq qiladi. Bozorni o‘rganish bilan shug‘ullanuvchilar turli xil iste’molchilami guruhlarga ajratib (to'plab), ularning maxsus talablarini qondirish uchun tovarlar ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishni maqsadga muvofiq deb topdilar. -

Masalan, balog'at yoshiga (18-24 yoshga) yetgan iste’molchilar bozorining o'zini uch guruhga ajratish (bozor segmenti) mumkin: Kollej talabalari, yolg'iz yashovchi yoshlar, yosh oilalarga.

Balog¹ at yoshiga yetgan yosh iste’molchilar betartib harakat qilib, ko‘proq kitob, fotokamera, sterio apparatura, modadagi kiyim-bosh, soch quritgich, shaxsiy gigiyena (tozalik) vositalari va boshqa ro‘zg‘or uchun zarur bo‘lgan buyumlarni xarid qiladilar. Ularning ishtiyoqi ko'proq yangi xil tovarlami xarid qilishga qaratilgan bo’ladi.

Boshqa keksa yoshdagi kishilar, ayollar va mahalliy aholi bozorlarini ham xuddi shunday tahlil qilib o‘rganish mumkin. Bu xil ishlar ularning har biri uchun ma’lum maqsadga qaratilgan marketing dasturlarini ishlab chiqish zarurligini bilish uchun kerak (raqobat olib borish nuqtai nazaridan). Kichik firmalarda tovami tanlash va uni xarid qilishni ularning o‘zlari, yirik firmalarda bu ishlarni to‘liq ish kunida band bo‘lgan maxsus xodimlar olib boradi. Xarid qilish bo'yicha mutaxassislar tovarlar assortimentini ishlab chiqadi va yangi tovar tur- (marka)larini ularning e’tiboriga taqdim etuvchi kommiyavojerlar fikricha baho beradi. Lekin qandaydir do‘kon boshqaruvchisi tovarlar tarkibidan biron-bir tanlangan tovar turini bermay, u o‘zi xohlagan boshqa tovami o‘z xaridorlariga tavsiya etishi mumkin.

Orada turgan sotuvchilar tovarni xarid qiluvchilar bo'ladi. Ular tovami olib-sotadi yoki boshqa iste’molchilarga o‘ziga foyda olish maqsadida ijaraga topshiradi. Orada tumvchi olib-sotuvchilar bozorida ulguiji, chakana savdo firmalari va davlat tashkilotlari (muassasalari)

ill

bozori ishtirok etadi. Fuqarolar uchun davlat tashkilotlari bozorida ishtirok etuvchilar fuqarolar uchun va harbiy maqsadlarni qondirishga qaratilgan hukumat darajasidagi xarid qiluvchilar eng yirik iste’- molchilar hisoblanadi. Ular vazirliklar, xususan, savdo vazirligi, mudofa vazirligi va boshqalarning ta’mirlovchi boshqaruv tash- kilotlaridir. Bulardan tashqari, xo‘jalik inventarlari, dastgohlari, mebellari, transport vositalari, yonilg'i va shunga o‘xshashlarni markazlashgan 'artibda xarid qiluvchi boshqarmalar; oliy va o'rta maxsus ta’limining, yo‘l, kasalxona, uy-joy qurilishi va shunga o'xshashlarning joylardagi mahalliy boshqarmalari ishtirok etadi.