|
Qadriyatiar - ijtimoiy munosabatlar va jamiyat a'zolarining ijtimoiy ahamiyatli fazilatlari. Qadriyatiar xilma-xil tasnifga ega bodib, eng umu- miy tarzda mutlaq va msbiy qadriyatiar farqlanadi. Ahsolyut qadriyatiar, ya'ni umumahamiyatli (obyektiv) tavsifga ega bodib, ular o;zida shubhasiz asoslangan, istalgan nuqtayi nazardan, turlicha munosabatlar va barcha suhyekt uchun ijobiy xususivatga. ega. Ular dan tashqari. nisbiy ijobiy qadriyatiar ham mavjud ho1 lib, ular faqat qandaydir munosabat bilan voki ma’lum bir subyektlar uchungina ijobiy tavsifga ega bodadi, ,
Axloqiy tarbiya - yagona ijtimoiy tarbiva jarayoniriing tarkibiy qis- mi. Jamiyat tomonidan insonlar xulqining boshqariiishiga zarurat ikki odaro bogdiq vazifani shart qilib qodadi: birinchidan, jamiyat ongida me;vorlar, tamoyillar. ideallar, adolat, ezgulik va yovuzlik kabi tushun- chalar kodinishida aks etadigan va asoslanadigan axloqiy talablami ishlab chiqish; ikkinchidan, inson od xatti-harakatlarini yodaltirishi va nazorat qila oiishi, shuningdek, ijtimoiy xulqni boshqarishda ishtirok eta olishl, ya’ni boshqa kishilarga talab qo‘ya bilishi va ularning xatti-harakatlarini baholay olishi uchun bu talab larni ham da ular bilan bogdiq ta- savvurlarni bar bir inson ongiga singdirish. Ay nan shu ik kin chi vazifa insonda shaxsning tegishli e’tiqod, ma’naviy moyilliklar, his-tuygddar. odatlar, barqaror axloqiy sifatlami shakllantirishdan iborat bodgan axloqiy tarbiya orqali hal qilinadi. U yoki bu jamiyatda axloqiy tarbiya jarayonining mazmuni uning maqsadlari bilan belgilanadi, Bu maqsadlar ijtimoiy munosabatlar tavsifi bilan belgilanadi.
Maktabgacha tadim yoshidagi bolalarni axloqiy tarbiyalash mazmuni bolaning ma’naviy dunyosini, uning ongini, axloqiy hislarini. shax- siy sifatlari va xulqini tarbiyalash hamda rivojlantirishni taqozo etadi. Maktabgacha yoshdagi bolalarni axloqiy tarbiyaiashning asosiy vazi-
falanga quyidagilar kiradi: 1) boialarda axloqiy his-tuyg'ular va xatti- liarakatlarni tarbiyalash; 2) xulq madaniyati va ijpbiy his-tuyg‘ularni tarbiyalash; 3) axloqiy xulq-atvorko‘nikmalarini shakllantirish.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida axloqiy tarbiyani tashkil etishda quyidagi jihatlarga alohida e’tibor qaratish lozim:
kichik, o'rta, katta guruh bolalari uchun sodda elementlar axloqiy tLis.huncha.Iar haqida ma’Iumot berish; '
har bir o'rgatiiadigan u yoki bu fazilatlarni rasmlar, multik tasmalar, diopozitivlar va bolalarning jonli harakatlari orqali tushuntirish;
bola doimiy ravishda “nima yaxshi-yu, nima yomon?" so‘zining ma'nosini anglab o‘z fikrini sodda bay on etishr* 23.
Axloqiy tarbivaning asosiy tamoyillarig'd quyidagilar kiradi:
axloqqa doir tarbiyaviy ishning ma’lum maqsadga qaratilganligi;
taMim-tarbiya ishiga bola shaxsini hurmat qilgan holda yondashish;
axloqiy tarbiya ishini hayot va amaliyot bilan bog‘lab olib borish;
bolalarning faolligi;
jamoada tarbiyalash:
tarbiyaviy ishning tizimliligi va izchilligi;
tarbiyaviy ishning ta'sirchanligi;
oilajuaktabgachatadim muassasasi, davlat va nodavlattashkilotlar hamda kattalar tarbiyaviy ta'sirining bi.rl.igi;
boladagi ijobiy sif’atlarga suyanish:
bola shaxsini har tomonlama rivojlantirisbni ko'zda t Irtish,
Tarbiyaning zamonaviy tamoyillari - tarbiyachi va tarbiyalanuvchi
o'nasida subyekt-subvekt munosabatlarining oTnatilishi, dialog nuqtayi nazariga muvoftq tarzda shundav xulosaga kelindiki, axloqiy tarbiyaning muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun psixik jarayonlarga (motiv-atsiya, anglash, interiorizatsiya va boshqalar) tashqi ta'sirlar ichki. individual-shaxsiyga organik va mustahkam aylanadigan pedagogik shart-sharoitlami yaratish zarur. Axloqiy tarbiyani amalga oshirishning pedagogik shart-sharoitla- /7ga quyidagilarni kiritish mumk in:
0‘zaro lo'gTi munosabat uslubi:
jamoaning katta a’zolari ohtasida:
pedagogik va oia-onalar jamoasi ohtasida;
23. Hasanboeva O. Bog'cha bolalarining axloqiy tarbiyasida onmiaviy axborotiardan toydalanish pedagogik mu am mo sifatida. // ^Pedagogik ta’limni takomillashtirish muairimolari" mavzusidagi Respublika ilmiy-amaliv konferentsiva materialiari. - T., 2006.— 13-b.
d) kattalar va bolalar o'rtasidagi munosabat. kattalaming bolalarga munosabati. KattaIar(pedagoglar)ning bolalarga nisbatan insonparvarlik tamovilida, o'zaro hamkorlik, o;zaro yordam. hurmat munosabatida bodishi eng muhim shart-sharoithisoblanadi.
Maktabgacha ta’lim muassasasida o.'rnatilgan qat’iy kun tartibi.
Maktabgacha ta’lim muassasasida o'z tengdoshlariga va boshqa kishilarga nisbatan ijobiy hissiy munosabatni yuzaga keltiruvchi muhit yaratish.
Bolalarni axloq me’yorlari va qoidalariga o'rgatisb hamda shular asosida bola shaxsida ijobiv axloqiy his-tuyg'ularni tarbiyalash.
Jamoada bamma bolalar uchun teng sharoit yaratish va bolalar jamoasi cf rtasida toigtri munosabat o'rnatish.
Kun davomida bolalaming xilma-xil qiziqarli faoliyatlarini tashkil etish.
Bolalaming ijobiy axloqiy xulqini mashq qildiradigan shart-sharoit tug'dirisb.
Maktabgacha ta’lim muassasasi bilan oilaning hamkorligi va bosh- qalar4.
Axloqiy tarbiyaga zamonaviy (shakllantiruvchi, madaniyatshunoslik, aksiologik, ijtimoiylashtiruvcbi. germenevtik. sinergetik, antropologik) yondashuvlar tahlili axloqiy tarbiyaning quyidagi pedagogik sharoitlarini samarali vositalar sifatida ko'rsatish uchun asos boMadi:
-o;yin. muloqot. faoliyatjarayonida tabiiy ijtimoiy-axloqiy moslashuv;
psixologik muhitni yaratish:
dialog, hamkorlik;
axloqiy qoidalar, hodisaiarga qadrivatli munosabatni shakllantirish;
tarbiyalanuvchilaming mustaqil laoliyatini tashkil qilish;
ijtimoiy ahamivatli sifatlami shakllantirish;
axloqiy tarhiyaning harakatlantiruvchi kuchlari sifatida qarama- qarshiliklami aniqlash va bartaraf qilish;
emotsional kechinmalami uyg!otish;
tarbiyalanuvchilaming ichki potensialini. ochib berish;
axloqiy o‘zgarishlarni doimiv tashhislash.
Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilarini axloqiy tarbiya- lashda aniq mezonlarga asoslanish maqsadga muvofiq. Maktabgacha ta’lim yoshidagi bola: 24
24. Yusupova P. Maktabgacha tarbiya pedagogikasi -T,: «0‘qituvchi». 1993. - !06-b.
106
O'zbekiston Respublikasidayashayotganmi bilishi:
-o'zi haqida qayg‘urishi, o'/.inidg nar sa-buy u m iar i n i asrab-avaylashi, gull ami va uy hayvonlarini parvarhhlay olishi;
ota-on as i, aka-uka, o pa-sin gil, bobo-buvi, o'vtoqiari, tabiatni va butnn liriklikni sevi.shi;
maktabgacha ta’lim muassasasidagi qiz va o‘gM1 bolalar bilan o 'rtoq bo 'Ushi:
nyda, maktabgacha ta'jim muassasasida va o'z-o'ziga xizmat ko'rsatishga doir topshiriqlarm bajarishda mehnafsevar ho ‘lishi:
tartibsizlik, ifloslik. nohaqlik. vomonlik. qizg'anchiqlikka qarshi lurishh
Do'stlaringiz bilan baham: |
