0‘zbekiston respublikasi oliv va orta maxsus ta’lim vazirligi

4. Bolaning qo‘I mehnati deganda niinani tushunasiz?

1. 
   Qoida bajariladigan ishlar
   
2. 
   Turli faoliyat uchun zarur ho‘lgan o'yinchoq va qurilmal^ni tayvorlash
   
3. 
   Qog'oz qiyqimlarini qiyish
   
4. 
   Bog'cha maydonchasida bajariladigan qo‘l ishlari
   

9. 
   bob. ESTETIK TARBIYA
   

Estctik tarbiyaning
mazmuni va mohiyati


Ta'lim-tarbiyaning boshqa shakilari kabi
estetik tapbiya ham o‘z diqqat-e’tiborini alohi-
da shaxsga va ijtimoiv guruhga qaratadi. Este-
tik tarbiya ham umuminsoniy va'milliy qadriyatlarni qaror toptirishga
xizmat qlladi. Ayonki, tarbiya ins on ongiga, his-tuyg'ulariga. tasavvuriga.
e’tiqodiga, dunyoqarashiga, xatti-harakatlariga, xnlq-atvoriga ta’sir
odkazishni o⁴z oldiga maqsad va vazifa qilib qo'yadi.
Estetik tarbiya ham ana shu umumiy maqsad va vazifaning tarkibty qismi sifatida amal qilib. tarixiy-ijtimoiy jihatdan ahamiyatga molik hodi-. sani anglatadi. Shuni ta‘kidlash joizki, Qadimgi dunyoda umuman tarbiya maqsadi estetik asosda namoyon bodgan. Masalan. qadimgi yunonlarda estetik tarbiya maqsadi fuqarolarning har tomonlama rivojianish.iga, “ruh va badan" hamohangligini qaror toptirishga yo'naltirilgan edi. Aflotun va Arastu kabi zabardast mutafakkirlar ta' limotlarida estetik tarbiya tizimining bir-biridan farqli tomonlari bodgani holda umumiylik ham mavjud bodib, u yagona estetik orzuni qaror toptirishga, yagona axloqiy xulq-atvor va fuqarolik xislat-fazilatiarini shakiiantirishga xizmat qilgan edi.
Avvallari estetik tarbiya oda tor va bir tomonlama talqin qilinar, yami uni satr at asariarini to’g’n idrok etish, bu bilan aiohida lazzatlanish yoki biror san’at turini bilib otjb, muayyan badiiy kodiikmalarga ega bodish doirasida in'ikos etilar edi. Ba'zan estetik tarbiyaga odamlarda yuksak estetik did-faro satni shakllantirish sifatida qaralar edi. Bui anting barchasi badiiy-estetik tarbiyaning vazifa va maqsad lari doirasiga kiradi.
Badiiy tarbiya estetik tarbiyaning tarkibiv qismi bodib, u estetik tarbiyaning asosiy mazmunini va maqsad yo⁴nalishlarini to da ifoda-


lamavdi. Badiiy tarbiyaning asosiy maqsadi - munosabatiami san’at vosi- talari yordamida shakUantirishdirA Estetik tarbiya bilan badiiy tarbivani bir-birigatenglashtirishham, qorishtirish ham. qarama-qarshi qo⁴yisb ham xato bodardi. Shuni nazarda tutish lozimki, estetik tarbiya san'at bilan chegaralanib qolmaydi. balki uning asosiy mazmuni insonning voqelikka estetik munosabatini faollashtirish va rivojlantirishdan iboratdir.
Voqelikka estetik munosabat o'z xususiyatlariga ega bodgan holda nisbiy mustaqillikka ham ega bodib. foydali-amaliy, ilmiy-nazariv mu- ²⁹


29. UcaarornaetKiiM 3 h ukjto n eja a c ckh a caosap - M: Eo.nmias Polemic Ka>i :jhuk;io- nejaa. 2002. -C.313.

nosabatlami ham o'z ichiga oladi. Binobarin, voqelikka bo'lgan inson rhunosabatining xar qanday ko'rinishi estetik mazmundan ajralib qolsa, u asl insoniy mohiyatini yo'qotib qo'yadi.

Estetik tarbiyaniag estetik ongni shakllantirish maqsadi va vazifasi ko'proq yosh avlodga taalluqli estetik ongni shakllantirish demakdir. Estetik tomonsiz dunyoqarash chala, biryoqlama bo⁴lib qolishi turgan gap. estetik dunyoqarash falsafiy, axtoqiy va boshqa dunyoqarash soha- laridan bahramand bo'lib. o'z navbatida ularni ham boyitib turadi,
Estetik tarbiya, eng avvalo, odamlaming estetik did lari shakll an i shiga katta ta'sir oikazadi. Shaxs o'zligi uning estetik didi orqali namovon bobadi. Estetik didda inson aqliy va hissiy dunyosi. orzu-umidlari, talab- ehtiyojlari, maqsad-manfaatlari ro‘yobga ehiqishi ifodalanadi. Did faqat kaynyat bahoiarigina emas, balki inson faoliyati samaralari vositasida ham ifoda top ad i. Inson faoliyati Ring barcha samara! arida uning didi ales etadi.
Estetik tarbiya o'z diqqat-e'tiborini shaxs estetik ehtiyojlarini shakl- lantirishga qaratadi_: xilma-xil o'ta murakkab talab-ehtiyojlarni birlash- tiradi, uyg -unlashtiradi va hamohang tarzda amal qilishi uchun shart-sha- roitlar yaratib beradi.
Estetik tarbiyaning inson talab-ehtiyojlari madaniyatini shaklian- tirishdagi o'rni ham heqiyosdir. zero insonning talab-ehtiyojlari mada- niyatida muavyan mezon tuvg'usi ham mayjud bobishini. bu mezon tuygmsi shaxsiy'ehtiyojni jamiyat. ehtivoji bilan mutanosib tarzda olib borishni taqozo etadi. Ana shu mezon tuyg'usida yetuklikka erishish este­tik tarbiyaning eng muhim vazifalaridan biridir.
Estetik ehtiyoj faqat moddiy va ma'naviy go'zalliklardan lazzatlanish- gina emas, balki bar qanday amaliyot sohasida narsalarni nafosat qonun- lariga rioya qilgan holda yaratishni, faoliyatga go'zallikni tatbiq qiHshni ham bildiradi. Shu boss estetik tarbiya hayot jahhalarining hammasiga: o‘qish, mehnat qilish. ilmiy va texnik izlanish, jamoaviy faoliyatga tatbiq ettlishi lozim bo'ladi.
Bolalarni estetik tarbivalash va rivojlantirish estetik tarbiya tizimi yordamida amalga oshadi. Estetik tarbiyani tashkil etisb tizimi da qator tamoyillar yotadE⁰. Estetik tarbiya va badiiy ta limning hamma uchun nmumiyligi shundaki. kattaiar va bolalar ma'naviy hayotda. kundalik mehnat, san’at va tabiat bilan muloqotda, turmushda va shaxslararo mu- ³⁰


30. Estetik tarbiya tizimining vazku tamoyillarini yoritishda B.T. Lixachevning qarashlaiidan ibydalanUdi. Qarang: BE Lixachev. Pedagogika—M: «YuRAYT». 2003-395-397-b
137




nosabatda estetik hodisalar bilan doimiy ravishda o'zaro munosabaida bo'ladi. Ana shu jarayonda ulaming go'zalligj va xunukligi, fojiali va kulgili jihatlari namoyon bo'lib boradi. Bundan ma’lum bodadiki. estetik savodlilik. ideallar. estetik rivojlanishva badiiy taMimsiz, ishdamahsulotni estetik. lakomiiga yetkaza olmasdan, shaxsning hat tomonlama barkamol bodib rivojlanishi mumkin emas.
Estetik tarbivani tashkii etish tizimi yana barchct tarhiyaviy ishlarga yaxlit yondashuv tamoyiiiga asoslanadi. Bolalaming estetik larbiyasida samatning barcha turlari o'z-c'zidan birga harakatlanadi. bolaga yaxlit ta’sir ko'rsaladi. Bunday o'zaro harakat badiiv asarlar. tasviriy san'at, musiqiy savodxonlikni oshirishda mustahkam aioqadorlik natijasida amalga oshadi. Bundan tashqari estetik tarbiya fan, me bn at. jismoniy madaniyat, estetik munosabat va turmush go’zalliklarini ochish hisobiga ham amalga oshadi.
Estetik tarbiyatizimi bolalaming biitun hadiiy-es te tik faoliyatin / hayot, jamiyatning amaliy taraqqiyoti, bolalarda dunyoqarash va axloqiylikni shakl lan tins h jar ay on i bilan o 'zaro aloqadorl ik tarn ov i I i ga tay a n ad i. Jamiyatning demokratlashuvi - go'zallik va axloqiylik manbayidir.
Bola shaxsining estetik va unuimiy shakllanishi o'zaro aloqadorligi bolaning badiiy va wnumiy psixik rivojlanishi birligi tamoyilini taqozo etadi. Bolalaming badiiy-estetik faoliyati ularda his etish. emotsiya. obrazli va mantiqiy xotira. nutq. fikrlashning jadal rivojlanishini ta'min- laydi.
Estetik tarbiyaning amaliyligi to'g'ridan-to'g'ri bolalaming badiiy- ijodiy va mustaqil faoliyati tamoyiiiga amal qilinishiga bogdiqdir.' Milliy xalq o'yinlari. xalq qo'shiqlari, sbe'rlar. hikoyaiar. ocherklar tadqiqotchilik ko'nikmalarmi hosil qiladi, bolalaming badiiy rivojlanishi, alohida va jamoaviy iiodkorligi voskasida ma'naviy hayot mazmuni shakllanadi.