0‘zbekiston respublikasi oliv va orta maxsus ta’lim vazirligi

Tarbiyaning qaysi tamovili bixevioristikyo⁽nalganlik, tarhiyan.i shaxsning xulq-atvoriga ta’sir ko'rsatadigan ijtimoiy pedagogik ta’sir sifatida qarashni o‘rganadi?

1. 
   Tarbiyaning insonparvarlashuvi
   
2. 
   Faoliyatga yo^;naltirilganligi
   
3. 
   Tarbiyaning hayot va rnehnat bilan bogTiqligi
   
4. 
   Tarbiyaning hayot va mehnat bilan bog*iiqligi
   

4. 
   bob. JISMONIY TARBIYA
   

Jismoniy tarbiyaning
mohiyati


Tarbiya turlari xilma-xil tasnif ettlish tav-
sifiga ega. Ko'proq umumlashgcm tasnif
o'zida aqliy, mehnat, jismoniy tarbiyani
Jismoniy tarbiya deganda organ izmning morfologik va funksional rivojlanishim jamiyat talablari darajasida amalga oshirish, jismoniy sifatlarni. qobihvailarni rivojlantirish. jismoniy madaniyat va sport sohasigataalluqli maxsus bilimlarni o‘z1ashtirib olish tushuniladi.
Jismoniy tarbiya —tarbiyalanuvchilarningjismomyva sportga oid fao- liyatlarini maqsadga yo'naltirilgan, aniq tashkil etiiadigan va rcjali tarzda amalga oshirish tizimi.
Maktabgacha ta’lim davrida bolalarni jismoniy tomondan tarbiya- lashning asosiy maqsadi bolalardagi turli ko‘nikma va malakalarni shakl- lantinsh, ulardagi kuchlilik, Leliklik. chaqqonlik. ziyraklik kabi jismoniy sifatlarni vivojlantirishdan iboratdir. Muntazam ravishda o'tkaziladigan jismoniy mashg'ulotlar bolalarning o‘sish varivojlanish jarayoniga ijobiy ta'sir qilib, ijodiy imkoniyatlarini oshiradi.
Bolalarning jismoniy madaniyatini shakllantirish ko'pgina vazifalami muvaffaqiyalli hai etishni talab etadi. Jismoniy tarbiyaning vazifalari xilma-xil bo'lib, pedagogikada qator tasnifiar yaratiigan. Jumladan,

5. 
   A.Slastenin, T.F.Isayev, E.N.Shiyanovlarjismoniy tarbiyaning quyidagi vazifalarini ajratib ko'rsatishadi:
   

1. 
   . bolalarning jismoniy to'g’ri rivojianishiga yordam berish - orga- nizmning morfologik va funksional rivojlanishini ta'minlovc-hi ishchanlik qobiliyatini oshirish. un.i.ng tashqi muhitning noqulay vaziyatlariga barqaror qarshi luraolishini mustahkamlash:
   
2. 
   asosiy harakatlantiruvchi sifatlarni rivojlantirish - bolaning xilma- xil harakatga doir faoliyatga qobiliyatliligi uningbarcha jismoniy sifatlari - kuchlilik, chidamlilik, chaqqonlik va epchillikning yuksak uyghinlikda rivojlanishini ta’minlaydi:
   

.3) hayotiy muhim harakatga oid ko'nikma va malakalarni shakilan­tirish - bolada maxsus harakatga doir bilim. ko'nikma va malakalarni tarkib toptirish. Harakatga doir tasavvurlarga tayangan hoi da bola turli sharoitlarda o‘z xatti-harakatlarini boshqara olish imkoniyatiga ega boriadi;

4. 
   jismoniy madaniyatning tizimli mashgriilotlariga barqaror qiziqish va ehtiyojlarnitarbiyalash. Sogriomturmushtarziasosidabolaning doimiy ravishda o⁴z-o'zini jismonan rivojlanririshga ichki tayyorligi yotadi. U muntazam jismoniy mashqlar bilan shug'ullanish vabolalarning jismoniy mashg'ulotlarga faol munosabati natijasidayuzaga keladi;
   
5. 
   jismoniy madaniyat va sport, tibbiy vagigiena sohalariga oid minimum nazariy bilimiarni egallash zarurligi. Bolaiar kun tartibi va shaxsiy gigiena haqida, jismoniy madaniyat va sportning salornatlikni mustahkamlashdagi abamivati haqida aniq tasavvurlarga ega bo'lishi zarur¹⁵.
   

B.T.Lixachev jismoniy tarbiyaning quyidagi vazifalarini. ajratib ko'r- saladi;
!) rivojlantiruvchi - bolalarning jismoniy kuchini va nerv tizimini takomillashtirish. o‘zgaruvchan vaziyatlarga moslashuvini ta’minlash;

2. 
   tarbiyaviy - bolalarda ma’naviy-axloqiy sifatlaming tarkibiy topi- shiga erishish, Boshqacha aytganda, “Sog'lom tanda- sog⁴ aqP;
   
3. 
   ta’limiy - boialarni jismoniy madaniyatning nazariy asoslari bilan tanishtirish, lining inson hayotidagi ahamiyatini tusbunib yetish;
   
4. 
   sogMomlashtiruvchi - bolalarda harakatga doir sifatlarni tarkib top- lirish. ularning baquvvat va tetiklasbuviga ko'maklasbisb;
   
5. 
   umummadaniy - bo’sh vaqtni mazmunli va fovdaii o^:tkazislV'\
   

1. 
   PPodlasiy tomonidan taklif etilgan jismoniy tarbiyaning vazitalari
   

V.A.SIastenin, I.FJsayev, E.N.SHiyanovlartasnifiga mos kelib, shu bilan birga jismoniy tarbiyaning yana ikkita funksiyasi alohida ajratib ko'r- satilgan: 1) tarbiyalanuvchilarda estetik sifatlarni tarbivalash; 2) tarbi- yalanuvchilarda axloqiy sifatlarni tarbivalash.
Pedagog olima P. Yusupovaning bkricha, maktbagacha ta’lim yoshi- dagi bolaiar organizmining o'zigaxos tomoni shundaki, u juda tez. o^;sadi va rivojlanadi. Shu bilan birga organizm funksiyalari va sistemalarinlng shakllanishi hali tugallanmagan boMadi. shunga ko^:ra q tez jarohatlanadi, Shuning uchun boialarni jismoniy tarbiyalashda quyidagilar birinehi darajali vazifalar hisoblanadi:
I. Sog'iomlashtiruvchi vazifalar. Bolaiar sog'lig'ini mustahkam- lash, organizmning shakl va funksiyalarini uvgrim rivojlantirish, ish qo- biliyatini oshirish, bar xil tashqi ta’sirlarga chidamlilikni kuchaylirish, uzoq umr ko'rishini ta’minlash. ^{* 16}


15. Oornaa ncaarorHKa. /■' Hon. nea. B.A. CnacreHUHa. - M: «BJTAJtOC», 2003. — C.70-71.


16 Jluxa’ies B.T. neaamriJKa. — M.: «JOPAi-IT», 2003. - C.408-409.
64

2.