|
Ta’limiy vcizifalar. Maktabgacba ta'lim yoshidagi bolalarga xos bodgano'ta qabul qiluvchanlik. sharoitningo'zgarishiga engil moslashish qobiliyati bir qator ta'Hmiy vazifalarni bam amalga oshirish imkoniyatini yaratadi. chunonchi: kerakli ko'nikma va maJakalami shakllantirish, jismoniy sifatlar (chaqqonlik. kuchlilik, chidamlilik. tezkorlik, egiluv- chanlik, muvozanat, ko‘z bilan chamalash)ni o'stirish. qad-qomak gigiena ko'nikmalarini tarbiyalash. jismoniy tarbiya haqidagi bilimlami o'zlashtirish.
Boladagi harakat ko'nikmalaii (emaklash, yurish, yugurish. velo- sipedda ucbish va boshqalar) nisbatan yengil shakllanadi va ular boianing muhit bilan aloqasini osonlashtiradi. Bola chanada uchayotib qor va shamolning, suvda suzayotib suvning xossalari bilan tanishads. Ana shu asosda jismoniy mashqlar, gigiena rnalakalarini egallash bilan bogiiq bodgan dastlabki bilimlar tarkib toptiriladi.
Bolalar gavda qismlarining nomini, harakat vo*.nalishi (yuqoriga, pastga, oldinga, orqaga, o‘ngga, chapga, to'la aylanish). jismoniy tarbiya asboblarining nomi va qay maqsadda Ishlatilishi, ularni asrash va tutisln kiyim-kechak va poyabzalga qarash qoidasini bilashlari kerak.
Tarbiyaviy vazifalcn: Bolalarda sport mashg;ulotlariga muhabbatni, mashg‘ulot natijalari, sportchilaming yutuqlariga qiziqishni tarbiyalash lozim.
Jismoniy ma^hqlarni bajarishda xarakterning ijobiy xususivatlari (uyushqoqlik, intizomliiik, kamtarlik, ko‘ngilchanlik, va hokazo) va ax- loqiy fazilatlar (halollik, haqqoniylik, odtoqlik hissi. o‘zaro yordam), jamoada shug’uilanish malakasi, jismoniy tarbiya asboblarini ebtiyot qilish, topshiriqni mas’uliyat bilan bajarishlarini tarbiyalash, shuningdek, irodaviv fazilatlar (botirlik, qat'iylik, 0‘zkuchigaishonch, qiyinchiliklarni yengishda sabotlilik. chidamlilik va boshqalarjni namoyish qilish uchun qulay sharoit yaratiladi17.
“Bolajon'' tayaneh dasturida maktabgaeha yoshdagi bolalarni jismoniy tarbivalashning vazifalari sifatida quyidagilar belgilab berilgam
-bolalarning salomatliginl mustahkamlash va chiniqtirish;
ularni jismoniy jihatdan baquvvat qilish;
boianing axloqiy tomondan ijodiy sifatlarini tarbiyalash;
bolalarda maqsadga to'g'ri yo'naltirilgan harakatlarni faollashtirish uchun sharoit yaratish;
17, Yus up ova P. Maktabgaeha tarbiya pedagogikasi. - T,: «0'qiluvchi», 1993. - 40-41-b.
65
harafcatlaming muhim hayotiy turlarini shakllantirish. yurish. yugu- rish, sakrash, emaklash. ohmalash. otish, iJib olish, suzish, velosipedda uchish, oyoq, qofi. tana, bosh harakatlarini rivojlantirish, saflanish va qayta safianish;
o*yin harakatlarini kengaytirish va chuqurlashtirish, jismoniy sifat- larni rivojlantirish: chaqqonlik, epchillik, zivraklik, irodaliiik, sabr- qanoat, kuchlilik va boshqalarga tenglashib tik tutish malakasini oshirish;
~ bola qomatini to'gh'i shakiiantirishga ta’sir kohsatish va yassi oyoq- lilik kasalligining oldini olishga yordam berish;
jismoniy mashq va o'yinlarning foydasi, asosiv gigienik talablar va qoidalar haqida yetarli darajada tasavvur va bilimlar berish;
fao.1 harakatga qiziqishni tarbiyalash15.
r. . . . Jismoniv tarbivani amalga oshirish vosita-
Jismomv tarbivanmg , . ., " , .
,L , lari xikna-xil bo lib. ularni umumlashgan
asosiy omillari , , . .1 , . , .
tarzda uch guruhga ajratish mumkin: tabi-
iy omillar, gigienik shall-sharoitlar va jismoniy mashqlar.
Tabiiy omillar tabiat in’omlari (suv, havo. quvoshjning sog'liqni mustahkamlash, bolaning morfologik va jismoniy to'g‘ri rivojlanishiga ko'maklashish imkoniyatlarini o'zida aks ettiradi. ilmiy adabiyotlarda mazkur holat “bola organizmini chiniqtirish” atamasi bilan tavsiflanadi. Bola organizmini chiniqtirish deganda, organizmni mustahkamlash, chi- damiilik, zararli ta'sirlarga qarshilik ko‘rsatish, hayotiy sharoitlarning o'zgarishiga tez moslashish qobiliyatini rivojlantirishga qaratilgan tadbirlar lizimi tushuniladi.
Havo orqali chiniqtirishda sovuq havo bilan jismon iy mashqlar majmuasi birgalikda ta’sir ettiriladi. Havo vannasidan uyqu vaqtida yold havo bulut bo'Iganvaqtlardafoydalaniladi.Uyquvaqtidabolalarsalqinyergaqo'yilgan karavotga yotqiziladi. Havo vannasidan foydalanishda quruq. shamoldan holi tekis may don tanlanadi. Tarbiyachi bu maydonchada-yengi! kiyingan bolalar bilan 10-15 daqiqa engil harakatli o'yinlar yokt mashqlar bajaradi. llavo vannast asta-sekin 10-15 daqiqadan 25 daqiqagacha olib boriladi.
Suv bilan chiniqtirish barcha yosh guruhlarida yilning harnma fasl- larida ohkazilishi mumkin. Suv bilan chiniqtirishda bolalarning tibbiy- fiziologik o'zigaxosliklari hisobga olinishi lozim. Suv. havo temperatura- sining o'zgarib borishi bola organizmining termoregulyatsion apparatini mashq qildiradi, tashqi sharoitga, ob-havoning o’zgarishiga odatlanish
reaksiyasini shakllantiradi. Bola organizmining chiniqishi bilan bir qatorda, uning irodasi ham chiniqib boradi.
Quyosh nurida chiniqtirish orqali organizmda '‘D” vitamini pavdo bodishiga yordain beradi. Ammo undan ortiqcha foydalanish bolada bosh og'rigd, uyqusizlik, ishtaha bo‘gdlishi, kamqonlik. lartjfik bodishiga olib keladi. Sil. bezgak kasalligi bilan ogd'igan bolalarga quyosh vannasi mutlaqo ma'n etiladi.
Quyosh vannasi dastlab to‘rt daqiqadan qabul qilinadi, tananing har birtomoni bir daqiqadan toblanadi. Quyosh vannasi qabul qliadigan may- doncha quruq. tekis. havo yaxshi aylanadigan, kuchli shamollardan pana bodishi lozim. Yaqinroqda dush, bolalar kiyinadigan, yechinadigan joy bodishi kerak.
Ckzbektston sharoitida quyosh vannasini ertalab soat to:qqiz-o;n bir oraligdda olgan ma'qul. Bolalar fanerdan yoki taxtalardan yasalgan so‘- rilarga oyoqlarini quyosh tomonga. boshlarini esa soya tomonga qarab yotqiziiadi. Quyosh vannasi qabul qilingandan so dig ularning ustidan suv quyish yoki cho'miltirish lozim. Bunda bolaning ruhi yengillashadi. terlari vuviladi. qizigan tana va sovuq o'rtasidagi farq organizmni chiniqtiradi.
Bola organizmini chiniqtirishda ham maktabgacha yosh davriarining o'ziga xosliklarini hisobga olgan holda tabaqalashtiriigan yondashuvni tatbiq elish lozim. Jumladan:
Do'stlaringiz bilan baham: |
