0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta'lim vazirligi 0‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Rampa 3,0 m

b)

9.3- rasm. Yuk omborlarining chizmasi.
uk rayoniga shahardan qulay kelish uchun avtomobil yoilari qurilgan boiishi kerak. Yuk rayoniga kirish oldida yuk hovlisida yarim soatlik ishlash davomida avtomobillarni joylashtira oladi- gan (sig‘diroladigan) maxsus maydon qurish kerak. Yuk ray­oni hududida avtomobillarning bemalol olishlarini ta’minlay- digan kenglikdagi olish yo‘- laklari boiadi, u tirgagichli av­tomobillarning harakatiga, ularning burilishi va ishlash joy- iga, qo‘shni frontlarda ortish va tushirish jarayoniga xalaqit bermasligi kerak. Yuk rayoni in-
shootlari kompleksiga ta’miriash ustaxonalari, yoqilg‘i va moy- lash materiallarining omborlari ham kiradi. Yuk rayoni hududi aloqa, o‘t o‘chiruvchi va boshqa vositalar bilan jihozlanadi. U butun perimetri bo‘ylab doimiy devor bilan o‘ralib eng yaqin temir yo‘l o‘qidan kamida 3,1 metr va avtomobil yolining o‘tish qismi chetidan kamida 1,5 metr masofada bo‘lishi kerak.

5. 
   Saralash inshootlari
   

Uchastka bekatlarida saralash inshootlari uchastka, terma va uzatma poyezdlarni tarqatish va qayta tuzish uchun hamda mahal­liy yuk vagonlarini tushirish joylari bo‘yicha terib to‘plash uchun moijallanadi. Ushbu inshootlar saralash parklari, yo‘lovchi va zarur hollarda kichik quwatli saralash tepaligi, surunkali nishablikda joy­lashgan tortish yoli va strelkali bo‘g‘iziardan tashkil topadi.
Bekatning qayta ishlash qobiliyati bekat tomonidan har bir sutka davomida qayta ishlash mumkin boigan vagonlardan iborat boiib, asosan, saralash inshootlarining konstruksiyasi, ulam- ingjihozlanishi va qollanadigan manevr uslublariga bogiiq boiadi.
Kichik quwatli saralash tepaligi bolmagan bekatlarda sara­lash parkidagi manevr ishlari tortish yoilarida bajariiadi, bun­day tortish yollari saralash parkining oxirgi ikki tomonidan kc/riiadi. Ularning biri rejada tekis va toliq uzunlikda asosiy tor­tish yoli boiib poyezdlarni tarqatish va qayta tuzish uchun moijallanadi. Ikkinchi tortish yoli esa saralash parkining quyi tomonida qurilib, poyezdlarni tuzishni tugallash ishlari, mahal­liy vagonlarni guruhlab yiglsh, yuk rayonlariga xizmat ko‘rsatish bilan bogiiq jarayonlarni bajarish, vagonlarni ajratib ta’miriash va boshqa yollarga xizmat ko‘rsatadi. Asosiy tortish yolining uzun­ligi odatda qabul-jo‘natish parki yollari uzunligiga teng olinadi. Ikkinchi tortish yolining uzunligi esa qiyin sharoitlarda asosiy tortish yoining uzunligi, poyezd tarkibining yarim uzunligiga lokomotiv uzuniigini qo‘shib olinadi.

8. 
   BOB. SARALASH BEKATLARI
   

1. 
   Saralash bekatlarining vazifasi
   

Saralash bekatlarining vazifasi, asosan, qayta ishlash uchun kelayotgan poyezd tarkiblarini ommaviy ravishda saralab, yoining umumtarmoq poyezdlar tuzish rejasi asosida yangi tarkiblarni tuzishdan iborat. Saralash bekatlarida to‘ppa-to‘g‘ri (o‘tuvchi) boradigan, uchastka, terma, uchastka-terma, eltib beruvchi va uzatuvchi poyezdlar tarkiblari vagonlar oqimini tashkil qilish bo‘yicha yo‘riqnoma asosida tuziladi. Saralash bekatlarida shu tranzit yuk poyezdlarni o‘tkazish bilan bog‘liq jarayonlar, lokomotiv- larni ta’mirlash va ekipirovka qilish, vagonlarni ta’minlash va ularga texnik xizmat ko‘rsatish, tirikjonzotli poyezdlarni suv bi­lan ta’minlash, tranzit mayda jo‘natma yuklarni va konteynerlar- ni saralash va shu kabi ishlar bajariladi. Saralash bekatlari temir yoi tarmoqlarida vagonlar oqimini tashkil qilish bo‘yicha asosiy tayanch punktlari bo‘lib xizmat qiladi. Temir yo‘llarda tashish - lar rejasi va boshqa asosiy ko‘rsatkichlarning bajarilishi ko‘p ji- hatdan saralash bekatlarining umumiy faoliyatiga bogliq boiadi.
Saralash bekatlarida tegishli yoi tarmoqlari, qurilmalar va texnik jihozlar mavjud. Ularda poyezdlarni qabul qilish vajo‘natish, vagonlarni saralash uchun yoi tarmoqlari alohida parklarga bir- lashtiriladi. Bekat parklarida vagonlar va lokomotivlar hamda poyezdlar tarkiblari bilan texnologik j a rayon bo‘yicha zaruriy texnik va tijorat ishlari bajariladi. Parklar tranzit, qabul-jo‘natish, saralash, saralab jo‘natish va boshqalardan iborat boiadi. Bosh, olish va boglovchi yoilar quriladi. Bekatlarda o‘ta quwatli, kat­ta, o‘rta yoki kichik quwatli saralash tepaliklari, strelkali bo‘g‘izlari nishablikda joylashgan tortish yoilari hamda tekislikda joylash­gan tortish yoilari va strelkali bo‘g‘izlar quriladi.
Saralash bekatlarida yoilar va yolovchilar to‘xtash punktining inshootlari, yoiovchi va yuk inshootlari (katta bolmagan bekat­larda), lokomotiv va vagon, suv ta’minoti, elektr ta’minoti, yo‘l, SMB va aloqa xol'aliklarining inshoot va qurilmalari, materi- allar (ashyolar) omborlari, zaruratga qarab saralash platforma- lari, konteynerlami saralash maydonchalari va boshqalar quriladi. Ularda texnik va xizmat binolari joylashadi. Bekatlar strelka va sig- nallami elektrli markazlashtirish tizimi, strelkalami mexanizatsi- yalashgan holda tozalash qurilmalari, televizion qurilmalar va za- monaviy texnika bilan jihozlanadi. Ayrim bekatlarning saralash tepaliklari (Orexovo — Zuyevo, Losinoostrovskaya, Leningrad — sortirovochniy—Moskovskiy va Bekasovo) vagonlar ajratmasining (otsep) tezligini avtomatlashtirilgan holda boshqarish (TAB - ARS) qurilmalari bilan jihozlangan. Bir qator bekatlarda tepalik pro- grammali yuklagich qurilmalari (TPYUQ) ishlatilgan.
Ko‘pgina saralash bekatlarida poyezd tarkiblari bilan ishlash- ning EHM qo‘llashga asoslangan progressiv texnologiyalar (tarkiblarni tarqatishning tezlashuvi, bekat ishini dispetcher to­monidan boshqarishning takomillashuvi, manevr ishlarini re- javiy boshqarish, poyezdlar kelishi haqidagi ma’lumotlar aniq- ligining ortishi, bekat ishini boshqarish sifatining ko‘tarilishi va sh.k.) qollanilmoqda.

2. 
   Saralash bekatlarining tasniflanishi
   

Temir yoi tarmoqlarining faoliyatidagi ahamiyatiga qarab saralash bekatlari asosiy (yoki tayanch), rayon va yordamchi turlarga bolinadi.