Individual loyihalar noyob inshootlar (masalan, katta sha- harlardagi vokzallar) yo'ki o‘ziga xos mahalliy sharoitlar boiganda ibiiiab chiqiladi.
Tajribaviy loyihalar ilk bora qurilish amaliyotida qoilaniladigan texnikaviy yoki texnologik yechimlaming qurilish va foydalanish dav- ridagi samaradorligini tekshirib o‘rganish uchun ishlab chiqiladi.
Temir yoilar loyihalariga qo‘yi!gan talablarni bajarish uchun qurilish va rekonstruksiya sharoitlarini hamda temir yoilardan kelajakda foydalanish xususiyatlarini chuqur o‘rganish talab eti- ladi. Shuning uchun loyiha ishlarini bajarish oldidan chuqur iqti- sodiy va texnikaviy muhandislik izlanishlarini olib borish kerak.
Temir yoT trassasini loyihalashning uslublari joyning topogra- fik sharoitlariga hamda yetakchi qiyalik va joy qiyaliklarining o‘zaro nisbatiga bogliq boTadi.
Loyiha variantlariiii texnik va iqtisodiy taqqoslab tanlash asoslari
Temir yoTlami loyihaiashda eng yaxshi, maqbul yechim bir necha raqobatbardor variantlami ishiab chiqib, ulardart eng yaxshisini texnik-iqtisodiy taqqoslash asosida tanlab olinadi. Bunda barcha taqqo- slanuvchi variantlar ular uchun bir xil bo‘lgan umumiy ma’lumotlar
harakat miqdori, yagona texnik shartlar va me’yorlar, bir xil foydalanish talablari va h.k. asosida ishiab chiqiladi.
Variantlami taqqoslashda kapital va foydalanish sarf-xarajat- laridan iborat qiymat (narx) ko‘rsatkichlari asosiy ahamiyatga ega. Shu bilan bir qatorda, pul bilan o‘lchash qiyin boTgan (safar qulayliklari, shaharsozlik talablarini qondirish va boshqalar) sifat ko'isatkichlarini hamda foydalanishga jalb etiladigan tabiiy boyliklar, qurilish va foydalanishda mehnat sarfi, yuklami ta- shish tezligi va shu kabi natural ko‘rsatkichlami ham hisobga olish lozim bo‘ladi.
Kapital xarajatlar temir yo‘lni, signalizatsiya va aloqa, elektr ta’minoti inshootladni, bekatlar va boshqa ajratish punktlarini qurish xarajatlari hamda harakat tarkibi va yuklarning qiymatini o‘z ichiga oladi.
Foydalanish xarajatlari tarkibiga ishchi va xizmatchilar ta’minoti, yoqiigi, elektr energiyasi va materiallar sarfi, bino va qurilmalami joriy hamda kapital ta’mirlash va tiklash xarajatlari- ga ajratmalar, lokomotiv va vagonlaming yurish xarajatlari kira- di. Variantlami taqqoslashda qiymat xarajatlari ko‘rsatkichlarini baholash uchun ularning faqat farqlanuvchi ko'rsatkichlari bo‘yicha qiymatlarini topish yetarlidir. Taqqoslanayotgan vari- antlardan eng yaxshisi boshqalariga nisbatan kam kapital mab- lag‘ va foydalanish xarajatlarini talab etadigani hisoblanadi. Odatda katta miqdorda kapital mablag‘ talab etuvchi variantning foydalanish xarajatlari kam va qulayroq bo‘ladi.
Agar taqqoslanadigan variantlar bo‘yicha kapital mablagiar bir bosqichli boisa va foydalanish xarajatlari yillar davomida o‘zgarmaydigan yoki ulaming o‘sishi to‘g‘ri chiziqli qonunga ya- qin bo‘lsa, u holda yillik keltirilgan xarajatlari kam boigan variant eng yaxshi yechim deb qabul qilinadi. Yillik keltirilgan xara- jatlar quyidagicha hisoblanadi:
Ek - KEm + S - minimum, bunda: К — variantlar bo‘yicha kapital mablagiar;
Do'stlaringiz bilan baham: |