05-Chilangarlik ma`ruzalar matni

 
Ma`ruza 
№
 6 
Ma`vzu: Quvurlarni egish 
Reja: 
6.1.Umumiy ma`lumotlar 
6.2. Quvurlarni bukish va razvalsovkalash 
6.3. Quvurlarni egishni mexanizatsiyalash 
Tayanch iboralar:
List,taxta, quvurlarni bukish, egish,

quvurlarni 

razvalsovkalash
, 
zagatovka, gira, bolg`a, egish ishlarini mexanizatsiyalash.
 
6.1.Umumiy ma`lumotlar 
Metallga jismoniy kuch ishlatib, uning shaklini 
o`zgartirishga 
egish
deyiladi. Chilangarliqaa 
buyumlarni giraga qsib yoki sandonga kuyib, 
bolgada zarb berish orqali shakli uzgartiriladi. 
Yupqa listlar to`qmoq bilan, diametri 3 mm. 
gacha bulgan simlar esa ploskogubsa yoki ombir 
bilan egiladi. Plastik materiallar egilishga moyil 
buladi. Detallarni egishda tu
ғ
rilagich, egish 
mashinalari (presslar)dan foydalaniladi. Egish 
kuyidagicha amalga oshiriladi: ikkita kuzgalmas 
tayanchda erkin yotuvchi zagotovkaga eguvchi 
kuch (zarba) ga`sirida egiluvchi kuchlanish hosil qilinadi. Agar bu kuchlanish 
materiallarning qayishqoqlik chegarasidan oshmasa, zagotovka olgan shakl uz 
asliga kaytsa bunday material egilgan hisoblanadi. ammo,
zagotovkaga 

---

31 
berilgan yangi shakl uzgarmasdan kolishi, buning uchun egish kuchlanishi 
materialning qayishqoqlikgidan kuchliroq bulishi kerak. 
6.2. Quvurlarni bukish va razvalsovkalash
Quvurlarni xar xil radiuslardagi yoylar yoki egri burchakliklar buylab, 
kulda yoki mexanizatsiya vositasida, issiq yoki sovuq, ichini kum bilan 
tuldirilgan yoki tuldirilmagan xdlda egiladi. Egish usuli uning diametriga, 
materialiga va egilish burchagining kiymatiga botiq. 
Qizigan xolda egish usuli
diametri 100 mm. gacha bulgan Quvurlar uchun 
kullaniladi. Quvurni qizigan xdlda ichiga kum tuldirib egishda dastlab, u 
qizdirilib, bir uchi metall yoki yogoch tiqin bilan berkitiladi. Egishda sodir 
buladigan yorilish va shunga o`shash holatlarlarning oldini olish uchun kuruq 
kum teshiklari 2 mm. li elaqaan 
utkazilib, tosh va shagaldan tozalanadi. 
Х
addan tashqari mayda kum bu usul 
uchun yaramaydi, chunki u yukrri xdroratda Quvurning devoriga yopishib 
qalishi mumkin. Kuvurni kum bilan tuldirish uchun titratuvchi kurilmadan yoki 
bolgadan foydalaniladi, agar bunday kurilma bulmasa, u xdlda voronka 
vositasida kum tuldirish, vaqti-vakgi bilan bolga bilan Quvurni har joyiga 
pastdan yukrriga tomon zarba berish keraq 
Quvurdagi kumning zichligini zarba berilgandagi tovushga qarab 
aniqaanadi. Agar zarba jarangsiz bulib eshitilsa, demaq kum yaxshi presslangan 
hisoblanadi. Shundan keyin Quvurning uchini qizdirishda qosil bulgan gazning 
chiqib ketishi uchun teshigi bulgan yogoch tiqin bilan berkitish lozim. 
Т
iqinlarning diametri Quvurning ichki diametriga bokliq. Ki chik 
diametrdagi Quvurlarni loy bilan berkitish kifoya, katta diametrlilari uchun 
tiqinlar metalldan bulishi keraq Quvurni egish yakunida osonlikcha chiqarib 
olish uchun tiqin kallakli qalib tayyorlanadi. 
Х
ar bir Quvurning diametri va material ini x;isobga olgan xrlda egish 
burchagi qat`iy belgilangan bulishi zarur. Masalan, Quvurni 90° burchak ostida 
egish lozim bulsa, k;izdiriladigan qism uning olti diametriga teng bulishi keraq 
Agar, 60° burchak ostida egish lozim bulsa, u xdlda turt diametr, 45° burchak 
ostida esa uch diametr va hakazo. 
Quvurning egiladigan qismi bur bilan belgilanadi. Bu ish tayyor andoza 
vositasida amalga oshiriladi. Qizdirib egishda jarohatlanmaslik uchun 
kulkrplardan foydalaniladi. Quvurlar kavsharlash lampalari yoki gaz alangasida 
qizgish tus olguncha qizdiriladi. Gorn bilan qaodirishda pista kumirdan 
foydalaniladi. Agar Quvur muljaldagi qizgish rangdan o`tib ketsa, biroz 
sovutiladi. Quvurni birinchi qizdirishdayoq egish keraq aks holda qayta 
qizdirish metallning sifatiga ta`sir kursatadi. Qizdirish jarayonida kumning 
isishiga aloxdda e`tibor berish lozim. Yetarli darajada k;izdirilgan Quvurning 
sirtida pustloq xosil buladi. 
Ish yakunida tiqin chil;arilib, kum tukib tashlanadi. Yetarlidarajada yoki bir 
tekis qizdirilmagan Quvurlarni egishda uzilish yoki burma hosil bulishi 
mumkin. Egilish sifati andoza bilan tekshiriladi. Payvanddangan Quvurlarning 
choki tashqariga qaratib egiladi, aks holda chok «sukilib» ketishi mumkin. 

---

32 
Egiladigan Quvurninguchiga diametri katgaroq bulgan Quvurni egish joyiga 
yaqinroq qalib kirgizib, kul yordamida katta kuchlanish beriladi .