01 умичт ўқув қул

Qalin qatlamda distillyatsiyalash
qaynash harorati yuqori b
о
’lgan, yuqori 
konsentratsiyali (80…85%) mistsellalar uchun q
о
’llaniladi. Bunday holatda 
erituvchini ajratish bug’latish y
о
’li bilan amalga oshiriladi. Bu jarayonni 
jadallashtirish uchun apparatda vakuum hosil qilinadi, mistsellaning qalin qatlamiga 
esa barbotyor orqali ochiq bug’ beriladi. 
Qalin qatlamda distillyatsiyalashda mistselladagi bosim yuqori va pastki 
qatlamlarda bir xil b
о
’lmaydi, demak, eritmaning harorati ham qatlam balandligi 
b
о
’yicha turli xil b
о
’ladi. Suyuqlikni pastki qatlamida turgan bug’ pufakchalari 

---

158 
qatlam orqali uni bosimini yengib 
о
’tishi lozim, demak yuzadagiga nisbatan yuqori 
bosimga ega b
о
’ladi. Shu sababli quyi qatlamdagi mistsellaning qaynash harorati 
yuqori b
о
’ladi. 
Erituvchini bug’latish va mistsella kontsentratsiyasining oshishi bilan gidravlik 
bosim k
о
’tarilib boradi, chunki bunda olinayotgan mistsella zichligi ortadi. Qatlam 
qalinligi qancha kichik b
о
’lsa, gidravlik bosim ta’siri shuncha kam b
о
’ladi.
Ekstraktsiya moyining tayyorligi chaqnash harorati b
о
’yicha aniqlanadi. Bu 
k
о
’rsatkich k
о
’pgina moylar uchun 225
0
C dan past b
о
’lmasligi kerak (ya’ni yog’dagi 
qoldiq benzinning miqdori 0,01% teng bo’ladi). 
Purkash, plyonkada va qalin qatlamda distillyatsiyalash usullari bir-biridan 
suyuqlik va gaz fazalarini ajratuvchi yuza kattaligi – bug‘lanish oynasi deb ataluvchi 
kattalik bilan farqlanadi. Mistsella hajmining birligiga nisbatan bug’lanish oynasining 
kattaligi qalin qatlamda distillyatsiyalashdan purkash bilan distillyatsiyalashga qarab 
о
’shib boradi. Bug’lanish oynasi qancha katta b
о
’lsa bir xil sharoitda mistsella 
tarkibidan shuncha k
о
’p erituvchi haydalgan b
о
’ladi, ya’ni distillyatsiya tezligi 
shunchalik yuqori b
о
’ladi.
Purkash usuli bilan distillyatsiyalash istiqbolli hisoblanadi. Bu usul bug’lanish 
oynasini kattaligi va yuza notekisligi bilan ham farq qiladi. Ya’ni bug’lanish 
b
о
’ladigan yuza sferik, qavariq b
о
’ladi va tekis yuzaga nisbatan ortiqcha yuza 
energiyasiga ega b
о
’ladi. Yuza egriligining radiusi qancha kichik b
о
’lsa, ortiqcha 
energiya shuncha katta b
о
’ladi, ya’ni tomchi 
о
’lchami shunchalik kichik b
о
’ladi. Shu 
sababli, suyuqlik yuzasi ustidagi bug’ bosimi uning tomchi 
о
’lamini kichikligiga 
qarab oshib boradi; molekulani mistsellaga qaytarishga intilayotgan kuch tekis 
yuzadagiga nisbatan kichik b
о
’ladi. Bu esa erituvchini bug’lanish jadalligiga ta’sir 
etadi.